مفاهیم و ابعاد دولت الکترونیک

گسترش روزافزون ارتباطات و تاثیر آن بر فضای اقتصادی اجتماعی و سیاسی جوامع، پیچیدگی­های ناشی از پیشرفت سریع و شتابان فناوری؛ وجود دولتی کارآمد و به روز را به منظور انجام وظایف حکومتی، ضروری      می­سازد. به عنوان یکی از مهمترین مقولات جامعه اطلاعاتی دولت الکترونیک می توان نام برد. شروع به کارگیری دولت الکترونیک غالباً در جهت انجام تغییرات در فرآیندهای دولتی نظیر تمرکززدایی، بهبود، کارآیی، اثربخشی و کاهش هزینه است. جامعه امروزی با سرعتی شتابان به سوی بهره­گیری از بسترها و ابزارهای الکترونیکی پیش می­روند. اینترنت این امکان را فراهم آورده است که بشر امروزی بتواند بسیاری از خزانه­های اطلاعاتی خود را از طریق این بسترها فراهم کرده و در دسترس قرار دهد و امور روزمره خود را انجام دهد. دولت الکترونیک، تحقق شعار دولت پاسخگو است که ضمن پاسخگویی، امکان دسترسی شهروندان به اطلاعات مورد نیاز را به بهترین نحو فراهم سازد.

امروز با پیشرفت هایى که در فناورى اطلاعات و ارتباطات حاصل شده و نیز اثرگذارى این فناورى بر جوانب مختلف زندگى و ظهور عصر دیجیتال که به موج چهارم مشهور شده است، تغییر در زمینه هاى مختلف زندگى امرى اجتناب ناپذیر شده و در صورت ناسازگارى سازمانها با این تغییرات ناکارآمدى سازمان ها بیش از پیش مشهود خواهد بود که بازاریابى و تجارت و دولت الکترونیکى نمونه هایى از این تأثیرگذارى است. یکى از آرمان­هاى در حال تحقق عصر ارتباطات و اطلاعات، دولت الکترونیکى (E-Government ) است.

واژه دولت الکترونیکى که حدود یک دهه بیشتر از عمر آن نمى­گذرد مفهوم خاصى به خود گرفته است، هرچند عده­اى دولت الکترونیکى را یک نوع تجارت الکترونیکى در محدوده شهر و یا کشور مى­دانند و بعضى­ها نیز دولت الکترونیکى را انقلابى همپایه انقلاب صنعتى مى­دانند. اما به هر حال ایده خدمات شبانه روزى در تمامى اوقات - حتى روزهاى تعطیل - با ظهور دولت الکترونیکى عملى شده است.

 

1. تاریخچه پیدایش دولت الکترونیک

روند شکل گیرى دولت الکترونیکى بدین گونه آغاز شد که در طول نیمه دوم دهه ۱۹۹۰ بخش خصوصى کشور آمریکا مسئول ایجاد دولت الکترونیکى شد. وجود شبکه جهانى گسترده اینترنت (World wide web) به شکل گیرى برخى اقدام هاى تجارى در شرکت ها منجر شد و نتایج خوب و قابل سنجشى نیز از این اقدام ها حاصل آمد. یکى از مهمترین این نتایج افزایش اثربخشى کارکنان در سازمان ها بود، به گونه اى که در بازده کارى آنها افزایش قابل ملاحظه اى به وجود آمد؛ به عنوان نمونه در سال ۱۹۹۹ میانگین بازده کارى در هر ساعت براى هر فرد پنج درصد افزایش یافت. هنگامى که فناورى وب جهانى در اکثر بخش هاى خصوصى به کار گرفته شد، دولت از این حرکت عقب ماند، لذا توجه دولت به این مسأله معطوف شد که ارائه خدمات به شهروندان به صورت الکترونیک بسیار آسان تر خواهد بود.

وینتون سرف (Vinton cref) که به عنوان یکى از پایه گذاران وب جهانى مشهور شده است این پیشنهاد را به دولت ها داد که « لطفاً از فناورى IT استفاده کنید. اجازه دهید که خدمات تان بیشتر در دسترس باشد، همچنین هرگز از فناورى اینترنت نهراسید اما همیشه براى آن برنامه ریزى کنید».

لذا شهر گولدن به این نیاز استراتژى پى برد و در سال ،۲۰۰۱ برنامه ریزى استراتژیک براى تبدیل این شهر به یک شهر الکترونیک و نیز پایه گذارى دولت الکترونیک به جاى دولت حاکم بر این شهر آغاز شد.

 

2. اهداف دولت الکترونیک

هدف دولت الکترونیکى ارائه خدمات بهتر و بیشتر با هزینه کمتر و اثربخشى بالاتر است که این هدف کلى از تأسیس یک دولت الکترونیکى است اما مى توان اهداف جزیى تر زیر را درباره شکل گیرى این گونه دولت ها برشمرد :

• ارائه خدمات یکپارچه : خدماتى که دولت ها ارائه مى دهند در دولت الکترونیکى به صورت یکپارچه ارائه خواهد شد.
• ارائه خدمات با ارزش افزوده : دولت الکترونیکى، دولت ها را در ارائه خدمات منسجم کمک مى کند تا به جاى سرگردان شدن ارباب رجوع در ادارات کارهاى ادارى خود را از یک نقطه آغاز و در همان نقطه به پایان برسانند.
• ارائه خدمات شخصى : دولت الکترونیکى قادر است نسبت به بازسازى روابط میان خود و مردم اقدام کند. در واقع به جاى ارائه خدمات یکسان براى همه - دولت الکترونیکى مى تواند به کمک فناورى هاى اطلاعات و ارتباطات (ICT) با مردم به صورت افرادى غیریکسان عمل کرده و آنها را به صورت شخصیت هایى مستقل که خواهان سرویس هاى غیریکسانى هستند در نظر گرفته و به آنها خدمات شخصى (customize) ارائه دهد.
• ارائه خدمات با سرعت بیشتر : امروز با پیشرفت هایى که در فناورى اطلاعات و ارتباطات حاصل شده و نیز اثرگذارى این فناورى بر جوانب مختلف زندگى و ظهور عصر دیجیتال که به موج چهارم مشهور شده است، تغییر در زمینه هاى مختلف زندگى امرى اجتناب ناپذیر شده و در صورت ناسازگارى سازمانها با این تغییرات ناکارآمدى سازمان ها بیش از پیش مشهود خواهد بود که بازاریابى و تجارت و دولت الکترونیکى نمونه هایى از این تأثیرگذارى است. یکى از آرمان هاى در حال تحقق عصر ارتباطات و اطلاعات، دولت الکترونیکى (e_government) است.
• توسعه فناورى : با دسترسى به فناورى هاى نو به سازمان ها و شرکت هاى دولتى کمک مى شود تا توسعه ساختارى را از طریق مدل هاى دیجیتالى فراهم کند و باترکیب آنها در سیستم هاى مدیریت سنتى شاهد تغییرات شگرفى در این حوزه باشند.
• از میان بردن شکاف دیجیتالى : با از میان بردن طبقات دیجیتالى دولت ها این امکان را دارند تا دسترسى به فناورى هاى جدید را براى عموم مردم از طریق دوره هاى مختلف مهیا کنند.

اینترنت عامل دگرگونی مدل‌های کسب‌وکار

با رواج کاربرد اینترنت، نوآوری در مدل‌های کسب‌وکار نیز گسترش می‌یابد.
امروزه استفاده از چارچوب‌های قدیمی و کاربرد مدل‌های کسب‌وکار تجربی کافی به‌نظر نمی‌رسد. به منظور بهره‌مندی از فرصت‌های نوین نظیر تکنولوژی ابری، شرکت‌های امروزی نیاز به تجدید نظر در سیاست‌های کسب ارزش و ارزش‌آفرینی را بیشتر احساس می‌کنند.
ارزش‌آفرینی که شامل فعالیت‌های عملیاتی ایجادکننده ارزش برای سازمان است و تمایل مشتری برای پرداخت پول جهت خرید محصولات را افزایش می‌دهد، هسته مرکزی هر مدل کسب‌وکاری محسوب می‌شود. در سازمان‌های تولیدی قدیمی ارزش‌آفرینی به معنای شناسایی پایدار نیازهای مشتری و ارائه راه‌حل‌های مهندسی شده مناسب تلقی می‌شد. رقابت معمولا در قالب ارائه ویژگی‌های جدید در مقابله با ویژگی‌های ارائه شده رقیب برای محصولاتش است. رواج چنین شرایطی در نهایت منجر به رقابت بر سر قیمت می‌شد، زمانی که محصول دیگر کهنه شده بود. این طرز رقابت هنوز هم پس از سال‌ها رایج است و هر یک از ما می‌توانیم در فروشگاه‌های محلی محیط اطراف خود نمونه‌هایی از آن را مشاهده کنیم.
در دنیای ارتباطات، امروزه شرایط به کلی دگرگون شده است. به لطف تحولات سریع، ویژگی‌ها و کارآیی‌های جدیدی در اختیار مشتریان قرار داده می‌شود. توانایی بررسی محصولات در چرخه مصرف مصرف‌کننده امکان واکنش به رفتار مصرف‌کننده را فراهم کرده است. البته در چنین شرایطی محصولات به راحتی می‌توانند با محصولات دیگر پیوند داشته باشند و به تجزیه و تحلیل‌های پیشرفته، پیش‌بینی‌های موثر و رضایت بیشتر مشتری بینجامند.همچنین طیف وسیعی از محصولات و خدماتی که به گروه‌های مختلف مشتریان ارائه می‌شود، فرصت جدیدی را برای خلق ارزش‌ از طریق تکنولوژی به نام اینترنت پیش رو دارند.
آلبرت شام، مدیر UX Design در شرکت مایکروسافت اشاره می‌کند که «مدل‌های کسب‌وکار در حال ارائه تجارب جدیدی از ارزش‌آفرینی هستند. با وجود اینترنت و ابزارها و برنامه‌های کاربردی متصل به آن، شما به‌راحتی می‌توانید تشخیص دهید مشتری چه نظری پیرامون تجربه اخیر تعامل با سازمان‌تان دارد (از فرآیند ورود به فروشگاه گرفته تا خرید و مصرف هر محصولی). به این ترتیب می‌توانید در شناسایی روش‌های بهبود خدمات و بازآفرینی تجارب آنان با موفقیت قدم بردارید.

آشنایی با سرویس پژوهش‌گر گوگل

آشنایی با سرویس پژوهش‌گر گوگل (google scholar) یا گوگل محقق

این روزها هر جا صحبتی از تحقیق و پژوهش و پروژه پایان ترم به میان می‌آید، بدون شک، یکی از پرطرفدارترین راه‌ها، به دنیای اینترنت ختم می‌شود؛ اما کمتر دانشجویی را می‌توان یافت که از آخرین مجلات تخصصی رشته تحصیلی خود، اطلاع کافی داشته باشد و یا در صورت آگاهی، بتواند به گونه‌ای آسان، رایگان و به موقع، به آنها دسترسی یابد.

در بیشتر موارد، افراد، مطالب مورد نیاز خود را از میان صفحات جست‌وجو شده توسط موتورهای جست‌وجوی اینترنت، نظیر گوگل و یاهو می‌یابند. نتیجه حاصل از این گونه جست‌وجوها، شامل انبوهی از مطالب گوناگونی است که از میان وب سایت‌ها با زمینه‌های مختلف کاری و یا وبلاگ‌ها با بیان نظرات شخصی به دست می‌آیند و گاهی مقاله‌ای است که از نظر مستندات علمی و دانشگاهی، ما را به منابعی معتبر ارجاع می‌دهد. به این ترتیب، برای دسترسی بهتر به منابع دانشگاهی معتبر، ابزارهای جست‌وجوی دیگری لازم است؛ ابزاری که به کمک آنها، قابلیت‌های جست‌وجوی علمی و پژوهشی خود را ارتقا دهیم و بر فراز شانه‌های غول‌ها قرار بگیریم.

Stand on the shoulders of giants همان پیام دعوت‌کننده گوگل به لابراتوار پژوهش‌گر خود، یعنی گوگل اسکالر (Google Scholar) است. ایده اولیه گوگل اسکالر، زمانی شکل گرفت که دو محقق شرگت گوگل، یعنی Alen verstak و Anurag Acharya بر روی نمایه‌‌گذاری صفحات مورد جست‌وجوی گوگل، با یکدیگر همکاری می‌کردند و به دنبال راهی برای نمایه‌‌گذاری یا ایجاد دسترسی خاص به اطلاعات مورد جست‌وجو در وب بودند. در سال ۲۰۰۶م. همزمان با انتشار گروه دیگری از جست‌وجوگران وب، گوگل اسکالر نیز تکامل یافت و بخش‌های دیگری همچون تنظیم فهرست کتاب‌های موجود و مدیریت کتاب‌شناسی، به آن افزوده شد.
در سال ۲۰۰۷م. شرکت گوگل، برنامه‌ای را جهت دیجیتالی کردن مقالات ژورنال‌ها آغاز کرد و توافقاتی با ناشران مختلف انجام داد. به این ترتیب، صفحات مجلات قدیمی، اسکن شد و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت و سرانجام، گوگل اسکالر توانست محتوای پنهان وب، یعنی صفحاتی را که به طور معمول در اختیار کاربران قرار نمی‌گرفتند – مانند متن کامل مقالاتی را که نیاز به گرفتن مجوز از ناشر دارند – طی توافق با ناشران، در اختیار کاربران قرار دهد. به این ترتیب، شخص با جست‌و‌جوی عبارتی خاص و در صورتی که متن کامل مقاله موجود باشد، ابتدا چکیده مقاله را می‌بیند و سپس برای دسترسی به متن کامل، با عضویت در سایت مورد نظر، مقاله کامل را دریافت می‌کند.

گذر از رسانه سنتی به اجتماعی

سازمان‌ها ازجمله کاربران رسانه‌های ‌اجتماعی هستند که نه به انگیزه سرگرمی و گذران وقت بلکه با هدف بهره‌گیری از امکانات و خدمات آنها در جهت تسهیل و تسریع در رویه‌های کاری سازمان و بهره‌گیری از ابزارهای رسانه‌های‌اجتماعی برای افزایش کارآیی فرآیندهای کسب‌وکار خود در این رسانه‌ها حضور می‌یابند. 

اگر نگاهی داشته باشیم به این‌که سازمان‌ها در حال انجام چه‌کارهایی در جهان رسانه‌های‌اجتماعی هستند، خواهیم دید که درواقع ۳ گروه سازمان در این رابطه وجود دارند: 

الف: آنهایی که آن را به عنوان نوعی رسانه در نظر می‌گیرند

ب: آنهایی که آن را به عنوان شکلی از زیرساخت‌ها قلمداد می‌کنند

ج: سازمان‌هایی که آن را به عنوان یک عامل تغییرمی‌شناسند.

در ادامه نگاهی خواهیم داشت به اینکه هر یک از این مراحل به چه چیزی شبیه هستند و این مراحل چه فرصت‌های برای سازمان‌ها ارایه می‌دهند.

مرحله اول: رسانه‌های اجتماعی به عنوان نوعی از رسانه

مرحله‌ای است که در آن سازمان‌ها، رسانه های اجتماعی را به عنوان یکی از راه‌های دسترسی به مخاطبان درنظر می‌گیرند، به عبارت دیگر کاری را انجام می‌دهند که ما همیشه در استفاده از رسانه‌ها مد نظر داشته‌ایم. به دلیل آنکه این رسانه‌ها «اجتماعی» هستند، نمی‌توانیم برای آن از واژه «دسترسی» به مخاطب استفاده کنیم  بلکه آن را«تعامل» با مخاطب می‌نامیم. چرا که این واژه بیشتر ویژگی اجتماعی را بیان می‌کند. این مرحله‌ای است که چالش درآن به عنوان حداکثر« تعامل» دیده می‌شود و به ایجاد مخاطبان از میان فالورها (دنبال کننده‌ها) می‌پردازد. ( ما تمایل داریم که مخاطبان رسانه‌های اجتماعی را اجتماع بنامیم به دلیل آنکه واژه مناسبتری به نظر می‌رسد.)

این مرحله معمولا شامل تولید محتوا به مقدار بسیار است چراکه به رسانه‌های اجتماعی به عنوان یک کانال متعارف توسعه و بازاریابی پیام نگریسته می‌شود و به دلیل آنکه به نظر می‌رسد که در آنجا کانال‌های بیشتری وجود دارد. وظیفه افراد پرکردن این رسانه‌ها با چیزهایی است که مصرف کنندگان آن را جذاب خواهند دید  همچنین این مرحله به عنوان یک کانال و وظیفه پیام  شناخته می‌شود. همانند آنهایی که با بازاریابی انبوه مرسوم مرتبط هستند.