آشنایی با سرویس پژوهش‌گر گوگل

آشنایی با سرویس پژوهش‌گر گوگل (google scholar) یا گوگل محقق

این روزها هر جا صحبتی از تحقیق و پژوهش و پروژه پایان ترم به میان می‌آید، بدون شک، یکی از پرطرفدارترین راه‌ها، به دنیای اینترنت ختم می‌شود؛ اما کمتر دانشجویی را می‌توان یافت که از آخرین مجلات تخصصی رشته تحصیلی خود، اطلاع کافی داشته باشد و یا در صورت آگاهی، بتواند به گونه‌ای آسان، رایگان و به موقع، به آنها دسترسی یابد.

در بیشتر موارد، افراد، مطالب مورد نیاز خود را از میان صفحات جست‌وجو شده توسط موتورهای جست‌وجوی اینترنت، نظیر گوگل و یاهو می‌یابند. نتیجه حاصل از این گونه جست‌وجوها، شامل انبوهی از مطالب گوناگونی است که از میان وب سایت‌ها با زمینه‌های مختلف کاری و یا وبلاگ‌ها با بیان نظرات شخصی به دست می‌آیند و گاهی مقاله‌ای است که از نظر مستندات علمی و دانشگاهی، ما را به منابعی معتبر ارجاع می‌دهد. به این ترتیب، برای دسترسی بهتر به منابع دانشگاهی معتبر، ابزارهای جست‌وجوی دیگری لازم است؛ ابزاری که به کمک آنها، قابلیت‌های جست‌وجوی علمی و پژوهشی خود را ارتقا دهیم و بر فراز شانه‌های غول‌ها قرار بگیریم.

Stand on the shoulders of giants همان پیام دعوت‌کننده گوگل به لابراتوار پژوهش‌گر خود، یعنی گوگل اسکالر (Google Scholar) است. ایده اولیه گوگل اسکالر، زمانی شکل گرفت که دو محقق شرگت گوگل، یعنی Alen verstak و Anurag Acharya بر روی نمایه‌‌گذاری صفحات مورد جست‌وجوی گوگل، با یکدیگر همکاری می‌کردند و به دنبال راهی برای نمایه‌‌گذاری یا ایجاد دسترسی خاص به اطلاعات مورد جست‌وجو در وب بودند. در سال ۲۰۰۶م. همزمان با انتشار گروه دیگری از جست‌وجوگران وب، گوگل اسکالر نیز تکامل یافت و بخش‌های دیگری همچون تنظیم فهرست کتاب‌های موجود و مدیریت کتاب‌شناسی، به آن افزوده شد.
در سال ۲۰۰۷م. شرکت گوگل، برنامه‌ای را جهت دیجیتالی کردن مقالات ژورنال‌ها آغاز کرد و توافقاتی با ناشران مختلف انجام داد. به این ترتیب، صفحات مجلات قدیمی، اسکن شد و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت و سرانجام، گوگل اسکالر توانست محتوای پنهان وب، یعنی صفحاتی را که به طور معمول در اختیار کاربران قرار نمی‌گرفتند – مانند متن کامل مقالاتی را که نیاز به گرفتن مجوز از ناشر دارند – طی توافق با ناشران، در اختیار کاربران قرار دهد. به این ترتیب، شخص با جست‌و‌جوی عبارتی خاص و در صورتی که متن کامل مقاله موجود باشد، ابتدا چکیده مقاله را می‌بیند و سپس برای دسترسی به متن کامل، با عضویت در سایت مورد نظر، مقاله کامل را دریافت می‌کند.

اسکالر (با معادل فارسی محقق، دانش‌پژوه و پژوهش‌گر) در نمای ظاهری خود، همانند یک موتور جست‌و‌جوی اینترنتی است؛ اما در حقیقت، ابزاری کارآمد برای دسترسی همه افراد به گزارش‌ها، مستندات و تازه‌های علمی و دانشگاهی محسوب می‌شود.
برای ورود به محیط اصلی این سرویس، به کمک نشانی http://scholar.google.com ، به صفحه مورد نظر می‌رویم. همچنین می‌توان از میان مجموعه سرویس‌های گوگل در بخش More صفحه اصلی گوگل، گزینه google scholar را انتخاب کرد. محیط پژوهش‌گر گوگل، همانند محیط جست‌و‌جوگر گوگل، شامل مکانی برای نوشتن کلمه یا کلمات مورد نظر، دکمه search و گزینه‌هایی جهت تنظیمات (preferences) پژوهش‌گر گوگل است. همچنین عبارت معروف پژوهشگر گوگل، یعنی stand on the shoulders of giants نیز به چشم می‌خورد.
در کنار گزینه search، سه گزینه Advanced scholar search،Scholar preferences ، Scholar help به ترتیب، برای جست‌و‌جوی پیشرفته، تنظیمات و شخصی‌سازی محیط و راهنمای پژوهش‌گر گوگل، وجود دارند.

با انتخاب گزینه Advanced scholar search، کاربران می‌توانند با کمک کلمه کلیدی یا کلیدواژه، مقالات خود را به صورت دقیق‌تر، جست‌و‌جو کنند؛ به این ترتیب که تمام عبارت‌های شامل کلیدواژه، جست‌و‌جو شوند یا حداقل یکی از کلمات، جست‌وجو شود؛ همچنین مکانی را که کلمه در آن قرار دارد، توسط کاربر انتخاب شود و با کمک گزینه جست‌وجوی پیشرفته مقالات، بر اساس نام مؤلف، نام مجله یا نشریه و تاریخ انتشار آن، مقاله مورد نظر، مورد جست‌وجو قرار گیرد.
در بخش Subject Areas نیز شما می‌توانید جست‌وجوی خود را در میان مقالات همه رشته‌ها و یا به صورت تخصصی‌تر انجام دهید؛ برای مثال، می‌توانید با انتخاب مجموعه مهندسی، علوم کامپیوتر یا ریاضیات، مقالات خود را فقط در میان این زیرگروه بیابید. به این ترتیب، مقالات مشابه در زیست‌شناسی، فیزیک، نجوم و… در فهرست جست‌وجوها نمایش داده نمی‌شوند.

گزینه Scholar preferences؛ با انتخاب این گزینه، شما می‌توانید زبان نمایش پیغام‌های گوگل (Interface language) و نیز زبان مقالاتی را که مورد جست‌و‌جو قرار می‌گیرند، (search language)، انتخاب کنید. همچنین با کمکlibrary links و درج نام کتابخانه مورد نظر – مثلاً کتابخانه دانشگاه هاروارد – می‌توانید به صورت آنلاین، به کتابخانه مذکور دسترسی یابید. در برخی موارد، دسترسی، تنها به کمک رمز عبور و یا از طریق سایت دانشکده ممکن خواهد بود.
از سوی دیگر، در قسمت Number of Results این امکان به شما داده می‌شود تا تعداد نتایج جست‌وجویی را که در هر صفحه نمایش داده می‌شود مشخص کنید و به این ترتیب، هر چه نتایج کمتری در هر صفحه نمایش داده شود، شما سریع‌تر نتایج را مشاهده خواهید کرد (مثلاً نمایش ۱۰ نتیجه در هر صفحه).
Resalts window، نتایج جست‌وجو را در صفحه‌ای جدید نمایش می‌دهد و در بخش bibloragphy manager، شما می‌توانید انتخاب کنید که آیا نقل قول‌ها و استناد به مقاله مورد نظر نیز نمایش داده ‌شود یا خیر و در پایان نیز با انتخاب گزینه save، تنظیمات فوق را ذخیره کرده، به صفحه اصلی بروید.

نکته: در صورتی که کوکی مرورگر شما غیرفعال باشد، تنظیمات فوق، ذخیره نخواهد شد و جست‌وجو با تنظیمات پیش فرض، انجام خواهد گرفت.

 

حال به صفحه اصلی پژوهش‌گر گوگل باز می‌گردیم. یک نتیجه جست‌وجو در پژوهش‌گر گوگل، شامل هشت ویژگی جالب زیر است:
۱٫ Title؛ این لینک، ما را به سوی خلاصه مقالات و یا در صورت وجود، به متن کامل آنها هدایت می‌کند.
۲٫ Cited By؛ گروهی از مقالات که از منابعی دیگر نقل شده‌اند و به عبارت دیگر، استنادها و مراجعاتی که به مقاله مورد جست‌وجو شده، به عنوان Cited By مطرح می‌شوند.
۳٫ Related Articles؛ مقالات مشابه مقاله مورد جست‌وجو، در این قسمت نمایش داده می‌شوند. این مقالات، اغلب ارتباط کمی با موضوع اصلی دارند.
۴٫ (online)Library links ؛ در صورتی که مقاله مذکور در فهرست کتابخانه‌های اینترنتی موجود باشد، دسترسی به آن، به صورت آنلاین، امکان‌پذیر خواهد بود.
۵٫ (offline) Library links؛ این بخش، نام کتابخانه‌هایی را که مقاله، کتاب یا مجله مورد نظر در آنها وجود دارد، نمایش می‌دهد (معرفی کتاب‌خانه‌های واقعی).
۶٫ بخش Group of؛ گروهی از مقالات مرتبط با موضوع مورد جست‌وجو که در خلاصه مقالات، مقالات ارائه شده به کنفرانس‌ها و مقالات قبل از چاپ، قرار دارند، در این بخش نمایش داده می‌شوند.
۷٫ Web Search؛ با کلیک بر روی این بخش، جست‌وجو توسط موتور جست‌وجوی گوگل نیز انجام می‌گیرد (نمایش فهرستی از نتایج جست‌وجوی معمولی).
۸٫ BL Direct؛ در صورتی که متن کامل مقالات موجود باشد، با کمک این بخش، می‌توان مقاله مورد نظر را از کتابخانه یا ناشر خریداری نمود.

 

انواع جست‌وجوها در پژوهش‌گر گوگل
۱٫ جست‌وجو بر اساس نام نویسنده
برای این کار، نام نویسده را بین دو کوتیشن ” ” قرار می‌دهیم و در صورتی که بخواهیم نتیجه جست‌وجو، بهینه‌تر شود، از نام کامل نویسنده استفاده می‌کنیم. همچنین با یکی از روش‌های زیر نیز می‌توانیم بر مبنای نام نویسنده، جست‌وجوها را این گونه انجام دهیم:
الف) استفاده از عبارت Author قبل از نام نویسنده.
ب) استفاده از عبارت Author، همراه نام نویسنده که داخل کوتیشن قرار گرفته است.

۲٫ جست‌وجو بر مبنای عنوان مقاله
برای جست‌وجوی یک مقاله خاص، شما می‌توانید عنوان کامل مقاله را میان دو کوتیشن ” ” بیاورید و یا از عبارت Author همراه نام نویسنده و عنوان مقاله (در داخل کوتیشن) استفاده کنید.

۳٫ جست‌وجوی مقالات جدید یا مقالاتی که اخیراً منتشر شده‌اند
اگر بر روی عبارت Recent Articles در گوشه سمت راست صفحه جست‌وجو کلیک نمایید، مقالات به ترتیب جدید بودن و تازگی، مرتب‌ می‌شوند. همچنین نام نویسنده یا نویسندگان مقاله مورد نظر نیز در گوشه سمت چپ صفحه نتایج جست‌وجو، نمایش داده می‌شود که با کلیک بر روی نام آنها، می‌توان به فهرستی از مقالات نگارش شده توسط آنها دست یافت.
برخی از نتایج جست‌وجو در عنوان [Citation] فهرست می‌شوند. این مقالات، مقالاتی هستند که به عنوان منبع از آنها یاد شده است؛ اما به صورت آنلاین، در دسترس کاربران قرار نمی‌گیرند. با این حال، هر لحظه بر منابع آنلاین پژوهش‌گر گوگل افزوده ‌شده، مقالات بسیاری در دسترس افراد قرار می‌گیرد.
در بسیاری از مواقع، دانشگاه‌ها یا کتابخانه‌های دانشگاهی، با مراکز نشر یا ناشران مجلات تخصصی، مشترک شده، امکان دسترسی به متن کامل مقالات را برای دانشجویان و استادان خود فراهم می‌آورند. در این صورت، بایستی تنها از طریق سایت دانشکده به مقالات مورد نظر دسترسی یافت و یا اشتراک آن را از دانشکده دریافت کرد. گاهی ممکن است به جای متن نهایی مقاله، مقاله به صورت ویرایش نهایی نشده و قبل از چاپ، در دسترس شما قرار گیرد و در این صورت، بایستی توجه داشت که در مقالات قبل از چاپ، احتمال تغییرات، بسیار زیاد است.

 

پژوهش‌گر گوگل، چه چیزهایی را جست‌وجو می‌کند؟
پژوهش‌گر گوگل با کمک کلمات کلیدی، کلیدواژه، نام نویسنده، عنوان مقاله و…، جست‌وجوهای خود را در میان پایان‌نامه‌ها، کتاب‌ها، خلاصه مقالات (Abstracts)، مقالات مطرح شده در کنفرانس‌ها، متن کامل مقالات (Full text) [در صورت دسترسی]، متن مجلات و نشریات تخصصی، ژورنال‌ها، سایت ناشران، سایت‌های دانشگاهی، سایت‌های ارائه دهنده مقالات قبل از چاپ و نیز در میان کتاب‌های کتاب‌خانه‌های آنلاین و ارائه فهرستی از فروشگاه‌های فروش کتاب و یا پیدا کردن نزدیک‌ترین کتابخانه دارای کتاب مورد نظر، انجام می‌دهد.
به طور کلی، ویژگی‌های بارز پژوهش‌گر گوگل را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:
۱٫ رایگان بودن سرویس پژوهش‌گر گوگل.
۲٫ اولویت‌بندی نتایج جست‌وجو بر اساس نام ناشر، مؤلف، تمام متن بودن مقاله و… .
۳٫ جست‌وجو در میان رشته‌های دانشگاهی مختلف، به صورت زیر مجموعه‌های قابل انتخاب.
۴٫ معرفی کتابخانه‌های اینترنتی، برای دسترسی به کتاب مورد نظر.
۵٫ مشخص نمودن مقالاتی که در سایر مقالات به عنوان منبع استفاده شده‌اند.
۶٫ معرفی فروشگاه‌های اینترنتی کتاب، برای سفارش کتاب مورد نظر.
۷٫ نمایش اعتبار نتایج جست‌وجو براساس میزان اعتبار مقاله و تعداد دفعاتی که به مقاله مورد نظر استناد شده است(Citation).
۸٫ جست‌وجو بر اساس زمان انتشار مقاله.
۹٫ جست‌وجوی انحصاری (علاوه بر جست‌وجوی کلی) در مقالاتی که به زبان‌های فرانسوی، کره‌ای، انگلیسی، چینی، اسپانیایی، ژاپنی و پرتقالی نوشده شده‌اند.
۱۰٫ نمایش نتایج جست‌وجو بر اساس میزان مراجعه سایر نویسندگان به مقاله مورد نظر که تعیین کننده میزان اعتبار مقاله است.
۱۱٫ نمایه‌‌گذاری و دسترسی به محتوای پنهان وب با توافقی که با ناشران مقالات علمی – تخصصی صورت می‌گیرد.

نکته آخر درباره‌ پژوهش‌گر گوگل این که این سرویس گوگل، آزمایشی بوده، به عنوان نسخه بتا معرفی شده است و هنوز کامل نیست.

 

منابع:
۱٫ ترجمه از سایت http://www.scholar.google.com
۲٫ ترجمه از سایت www.wikipedia.org
۳٫ www.javanestan.com