نام و جایگاه اجتماعی شغل

کارشناسان بازار کار عقیده دارند به همان میزان که فضای اشتغال کشور دچار تحولات اساسی نسبت به دهه های گذشته شده به همان میزان نیز دچار آسیب‌های جدید شده است.
یکی از مسائل این است که امروزه نام و جایگاه اجتماعی شغل تقریبا برای بیشتر کارجویان جوان کشور حائز اهمیت است و این مسئله جزو مهمترین اولویت‌ها و مواردی است که باعث می شود تا آنها انگیزه پیدا کنند، به دنبال یک فرصت شغلی در بازار کار بروند و یا همچنان بیکار بمانند.
اینکه ذائقه بازار کار کشور عوض شده و کارجویان امروز پیچیده تر از کارجویان و جوانان دیروز کشور هستند؛ موضوعی کاملا درست است که نه تنها در ایران، بلکه در تمامی بازارهای کار دنیا وجود دارد. کارشناسان می گویند جوانان جویای نامند و یکی از مواردی که این مسئله را درباره آن به صورت جدی پیگیری می کنند، اشتغال است.

اسم شغل از خود شغل مهم تر است!

البته به نظر کارشناسان بازار کار، اینکه جوانان به دنبال مشاغل بهتری باشند، شغل از جایگاه اجتماعی بالاتری برخوردار باشد و افراد تمایل داشته باشند که در مشاغل کلیدی تر کشور به فعالیت بپردازند قابل پذیرش است، چون این میل در انسان به صورت ذاتی وجود دارد اما درباره بازار امروز کار کشور این تحلیل می شود که کارجویان ایرانی اغلب کمی بیشتر از میزان لازم به دنبال نام شغل هستند و این مسئله باعث شده تا گرایش به فعالیت در برخی حرفه ها بسیار بالا و در برخی مشاغل، بسیار پایین باشد.

به صورت کلی، در بازار فعلی کار ایران درس خواندن نتوانست برای جوانان اشتغال به همراه بیاورد و امروز جمعیت بیکاران تحصیل کرده کشور بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است. تعجب برانگیز اینکه با وجود بروز بحران بیکاری برای افراد دارای تحصیلات عالی، روند پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها همچنان ادامه دارد و دانشگاه‌ها برای ترغیب جوانان به درس خواندن مسابقه گذاشته اند!

در سال گذشته وزیر کار اعلام کرد با وجود بالا بودن نرخ بیکاری و طولانی بودن صف بیکاری، ۲ میلیون شغل در کشور داریم که کسی حاضر به انجام آنها نیست. البته ربیعی نگفت که این مشاغل دارای چه کیفیتی و در چه بخش‌هایی هستند اما طرح اینگونه مسائل باعث شکل گیری ایده شیک سازی نام مشاغل شد که توسط رئیس جمهور مطرح و به وزیر کار نیز دستور داد تا این مسئله را پیگیری و به وی گزارش کند.

هرچند دیگر پس از آن حرفی از این موضوع زده نشد و وزیر کار نیز گزارشی در رسانه ها ارائه نکرد اما کارشناسان می گویند ایده رئیس جمهور درباره شیک سازی نام مشاغل از نگاه فرهنگی به بازار کار و تغییر دیدگاه جامعه به شغل درست است اما نمی تواند تاثیری در اشتغال زایی و کاهش نرخ بیکاری که مسئله اول بسیاری از جوانان است، داشته باشد.

نمودار صعود نرخ بیکاری جوانان تحصیل کرده در یک دوره ۲۵ ساله

وزارت کار نموداری از روند بیکاری فارغ التحصیلان دانشگاهی در فاصله سال های ۶۵ تا ۹۰ که آخرین سرشماری رسمی کشور انجام شده ارائه کرده که طی آن رشد صعودی بیکاری افراد دارای تحصیلات عالی مشخص شده است. با وجود اینکه تا سال ۷۵، تحصیلات می توانست برای افراد فرصت های بهتری برای اشتغال فراهم کند، اما این روند از سال ۷۵ به بعد برعکس شده و به شدت بر نرخ بیکاری کارجویان دارای تحصیلات دانشگاهی کشور افزوده شد.

در نقطه مقابل افزایش صعودی و شدید نرخ بیکاری جوانان تحصیل کرده دانشگاهی، افت معنادار نرخ مشارکت اقتصادی در بین جمعیت دارای تحصیلات عالی کشور است. با وجود صرف هزینه های مالی و اتلاف عمر جوانان تحصیل کرده، اما نمودار نشان می دهد که نه تنها تمایل افراد تحصیل کرده به حضور در اجتماعی و انجام فعالیت های اقتصادی بیشتر نشده، بلکه این روند به صورت ادامه دار در فاصله سال های ۶۵ تا ۹۰ کاهشی بوده است.

کارشناسان بازار کار می گویند افت مشارکت اقتصادی تحصیل کرده ها به معنای تمایل آنها به خانه نشینی، عدم فعالیت اقتصادی و جستجوی راه های آسان برای کسب درآمد است، همچنین برخی دیگر از کارشناسان نیز به وجود آمدن این شرایط را که افراد چند سال از عمر خود را صرف درس خواندن کنند و سپس راهی منازل شوند را شرایط نامناسب اقتصادی کشور، دلسرد شدن از جستجوی شغل مناسب و همچنین آماده نبودن بازار کار برای پذیرش تقاضاهای شغلی کارجویان تعبیر می کنند.
 

نمودار کاهش تمایل تحصیل کرده ها به فعالیت اقتصادی

اغلب کارشناسان بر این باورند که مسائل امروز بازار کار کشور، افت نرخ مشارکت اقتصادی و بی انگیزه شدن جوانان برای تلاش و فعالیت اقتصادی؛ با اقدامات کوچک و غیرمستقیمی مانند شیک سازی مشاغل حل نخواهد شد و بیکاری جوانان به ویژه فارغ التحصیلان دارای پیچیدگی ها و معضلات به مراتب بالاتری از تغییر نام مشاغل به امید ایجاد انگیزه در افراد برای پذیرش تصدی های شغلی است.

دولت باید تلاش کند با ایجاد فضاهای جدید کسب و کار، ایجاد تحرک در صنایع تعطیل شده و ظرفیت های خالی مانده بنگاه ها، تثبیت فضای اقتصادی و حرکاتی از این دست به سمت حل مشکل بیکاری حرکت کند.

علیرضا حیدری درباره ایده شیک سازی مشاغل با هدف تحریک تمایل کارجویان به پذیرش تصدی های بدون استفاده شغلی که توسط رئیس جمهور ارائه شده بود گفت: این بحث ها درباره بازار کار کشور، فرهنگی است و نگاه متفاوتی را به نمایش می گذارد.

شیک سازی مشاغل مسئله بازار کار نیست

این کارشناس بازار کار اظهارداشت: مسئله این است که با تغییر واژه ها و جابه جایی اسامی شغل نمی توان ماهیت آن را نیز تغییر داد، چون تمامی مردم آن را مس شناسند و واقعیت این است که بسیاری از افراد بیکار حاضر به انجام برخی مشاغل نیستند.

حیدری ادامه داد: نمی توان به صورت کلی، نگاه منفی بخشی از کارجویان درباره مشاغل را رد کرد چون اتفاقا در مورد بعضی از شغل‌ها شاید بتوان با تغییر نام، امیدوار بود که گرایش به انجام آن بیشتر شود و از این طریق راهکارهایی برای استفاده از ظرفیت‌های موجود برای مقابله با بیکاری جستجو کرد.

وی افزود: با این وجود، مشخص نیست که این ایده در صورت اجرا تا چه حد می تواند در بازار کار کشور موثر باشد، چون ممکن است کارجویان حتی عناوین جدید را نپذیرند و حاضر به انجام آن نباشند. واقعیت این است که بازار کار کشور امروز مسائل بسیار بزرگتری دارد.

به عقیده این کارشناس بازار کار، اولین چیزی که نتوانستیم درست کنیم، این است که خود شغل و کار کردن باید واجد ارزش باشد و دولت باید بر روی تقویت این مولفه فرهنگی کار کند.

وی خاطرنشان کرد: متاسفانه امروز به اشکال مختلف صحبت از درآمدهای میلیاردی و ثروت در کشور می شود که کار در آن نقشی ندارد.

حیدری تاکید کرد: کار شرفتمندانه در کشور تبلیغ نمی شود و فرهنگ کار مطرح نیست؛ بنابراین در چنین فضایی ممکن است درصدی از کارجویان به این فکر بیافتند که اساسا انجام برخی مشاغل در شان آنها نیست و برای اشتغالشان باید فرصت های بهتری فراهم باشد.