چگونه از بحران کنونی خلاص شویم؟

نسخه اقتصاددان برجسته برای دولت جدید ؛ چگونه از بحران کنونی خلاص شویم؟ 

دکتر هادی صالحی اصفهانی از اقتصاددانان برجسته ایرانی است که در خارج از کشور به تدریس اقتصاد مشغول است. او که دکتری خود را در سال 1984 از دانشگاه برکلی آمریکا دریافت کرده است، هم اکنون استاد تمام دانشگاه ایلینوز است.

البته او در این سالها با اقتصاد ایران غریبه نبوده و مقالات متعدد و کتاب هایی را در این زمینه تدوین کرده و از دست اندر کاران راه اندازی کنفرانس های اقتصاد ایران در خارج از کشور بوده است. سراغ ایشان رفتیم تا نسخه اش را برای امراض اقتصادی که اقتصاد ایران به آن گرفتار آمده بگیریم و کارهایی که می شود برای تخفیف بحران های متعدد اقتصاد ایران انجام داد را جویا شویم.

اقتصاد آنلاین: صورتبندی شما از وضعیت حال حاضر اقتصاد ایران بصورت کلی چیست؟ در کجا ایستاده ایم؟برخی معتقدند این وضعیتی که اکنون داریم در اقتصاد ایران بعد از انقلاب بی سابقه است، برخی پا را فراتر گذاشته می گویند این وضعیت در تاریخ 100 ساله اقتصاد ایران بی سابقه است. با توجه به تخصص شما در زمینه تاریخ اقتصاد ایران، آیا این گفته ها صحت دارد؟

آمار و مشاهدات همه من حکایت از وضع بسیار نابسامان اقتصادی ایران دارد. فشار تحریم ها، تورم بسیار بالا، سرمایه گذاری پایین، و کمبود فرصت های شغلی مشکلات بزرگی هستند که آثار مخرب شان سال های سال روی اقتصاد کشور و وضع معیشت مردم باقی خواهد ماند.
متاسفانه دیپلماسی خارجی ایران طوری بوده که خیلی از تحریم ها جا افتاده اند و در کوشه و کنار دنیا نیروهایی پشت شان جمع شده که برداشتن شان را بسیار مشکل می کند. این نه تنها روی تولید فعلی تاثیر منفی گذاشته، بلکه دستیابی به فنآوری مولد، سرمایه گذاری موثر، و رشد تولید در آینده را هم سخت کاهش می دهد.

در بازار کار با وجود رشد جمعیت، خالص ایجاد شغل بسیار پایین بوده است. هرچند دولت ادعا می کند چهار میلیون شغل ایجاد کرده، ولی تقریبا به همان تعداد هم فرصت های شغلی از بین رفته اند. در واقع، تا حد زیادی استخدام در شرکت هایی که مستقیم یا غیر مستقیم وابسته به دولت هستند جایگزین خیل عظیم شغل های از دست رفته در بخش خصوصی شده اند. در ضمن خیلی از کسانی که باید کار می کردند دلسرد شده و حتی کوششی هم برای یافتن شغل نمی کنند. هرچند این پدیده از بالا رفتن شدید نرخ بیکاری جلوگیری کرده است، ولی عدم کسب تجربه کاری در میان بخش برزگی از جمعیت بزرگسال ایران مانع بزرگی برای رشد بازدهی نیروی کار در دهه های آینده خواهد بود.

این وضع که نتیجه سوء مدیریت سیاست های داخلی و خارجی در سال های گذشته است، از جهاتی بی سابقه است. شدت و دوام احتمالی تحریم ها و کمبود تجربه کاری خلاق در میان بخش از جمعیت که قرار است در دو سه دهه آینده نیروی اصلی کار باشد. موقعیت فعلی را از شرایط بحرانی دهه های گذشته متمایز می کند. اما من با این نظر که الان وضع بدتر از همه شرایط بحرانی گذشته است موافق نیستم. وضعیت در حال حاضر خوب نیست، ولی شرایط اقتصادی ایران در دوره های جنگ جهانی اول و دوم و جنگ ایران و عراق و بحران مالی 1373-74 اصلا خوب نبود و از جهاتی بسیار بد تر از حالا بود. در واقع می شود کفت که کمبود کالا، کمبود اشتغال مولد، و تورم در آن دوره ها شدید تر از وضع فعلی بود.

اقتصاد آنلاین: دلیل اصلی بحران اقتصادی فعلی را تحریم ها می دانید سوء مدیریت دولتی یا امری دیگر؟

من دلیل اصلی بحران اقتصادی فعلی را سوء مدیریت و کم بها دادن به کارشناسی اقتصادی می دانم. حتی تحریم ها هم تا حد زیادی نیتجه عدم درک درست طرزعملکرد روابط بین المللی و امکانات مانور ایران در آنجاست. سیاستگزاری های اقتصادی در بسیاری از جنبه ها فله ای و بدون برنامه و حساب و کتاب و کار کارشناسی درست شکل گرفته اند. البته در بعضی موارد دولت سعی کرده است که سیاست های درستی را دنبال کند، مثل هدفمندی یارانه ها. ولی رویکردش این بوده که زیاد راجع به این که چطور آن سیاست ها را دنبال کند فکر نکند. کار را شروع کند و بعد ببیند چه مشکلاتی پیش می آید و سعی کند مساله را بعدا یک جوری حل کند. این اعتماد به نفس که لازم نیست از قبل حوانب کار را کارشناسانه در نظر گرفت قابل توجه است، ولی متاسفانه هزینه این بی گدار به آب زدن ها برای مردم ما خیلی زیاد بوده است.

اقتصاد آنلاین: با توجه به حوزه های کاری شما در اقتصاد ایران و با توجه به تصویری که از اقتصاد ایران به دست دادید، مهمترین سرفصل هایی که دولت جدید باید به دنبال اصلاح آنها به منظور تخفیف بحرانهای که ذکر کردید برود کدام ها هستند؟

به نظر من، نخستین سرفصل برای تخفیف بحران اقتصادی باید انتخاب سیاستگزارن و مجریان بر اساس توانایی و شایستگی باشد. بدون این قدم، چه در داخل و چه در خارج سیاست های دولت جدید را جدی گرفته نخواهد شد.
دیگر سرفصل مهم تلاش برای پیدا کردن فرمولی در روابط با غرب است که با حفظ منافع ایران به کاهش تحریم ها بیانجامد. این کار ساده ای نیست چون چند نیروی سیاسی قوی در آمریکا اصرار بر تشدید تحریم ها و فشار بیشتر بر ایران دارند. ولی نیروهای مدنی دیگری هم هستند که سعی دارند جلو تحریم ها را بگیرند و روابط بهتری با ایران فراهم کنند. راهبرد دولت ایران در رابطه اش با دنیا و تصویری که از ایران در دنیا ترسیم می کند می تواند نقش مهمی در معادلات این نیروها بازی کند. دولت قبلی کار را برای رادیکال های ضد ایران خیلی راحت کرده بود. با آمدن آقای روحانی امید می رود که این وضع عوض شود. ولی کار دقیق و ظریف لازم دارد.
سرفصل سوم احیای سازمان برنامه بعنوان نهاد مرکزی سیاستگزاری اقتصادی و مجهز کردن آن به نیروهای متخصص و کارآمد است. تولید کنندگان و سرمایه گذاران اعم از خصوصی، دولتی، شبه دولتی، و عمومی باید این پیام را بگیرند که در سال ها آتی سیاست های دولت حساب شده خواهد بود، چه در نظام مالی دولت و چه در تنظیم بازار و غیره. هدف باید این باشد که تا آنجا که ممکن است با پشتیبانی از عملکرد مکانیزم بازار، پاداش فقط به کار و تولید خوب تعلق بگیرد.
چهارمین سرفصل سامان دادن به بازارهای پولی و مالی و مکانیزم تعیین نرخ های ارز و سود بانکی است. سیاست های حساب نشده دولت در هشت سال گذشته این بازار ها را خیلی بهم ریخته و باعث تورم شدید در دو دوره شده و هر دوبار اقتصاد کشور را به رکود کشیده است. زجر بیهوده ای که مردم از این تورم ها و رکودها دیده اند کاملا قابل اجتناب بوده است. اگر ندانم کاری های دولت نبود، ایران می توانست رشد با ثبات و بالایی داشته باشد.

اقتصاد آنلاین: اگر زمان این دولت را به 4 دوره یک ساله تقسیم کنیم، پیشنهاد شما برای یک سال اول و یکسال دوم دولت چیست؟ چه کارهایی باید در اولویت باشد و آیا راهی هست که بتوانیم بصورت کوتاه مدت بهبودی محسوس در اقتصاد کشور به وجود آوریم؟

سرفصل هایی که در پاسخ به سوال قبل برشمردم قدم های اولیه برای سال اول است. اگر دولت تدبیر و امید، آنطور که آقای روحانی قول داده، تشکیل شود و درست عمل کند، انتظارات تورمی و تورم احتمالا بسرعت پایین خواهند آمد. پایین آمدن نرخ ارز در هفته های گذشته نشانه ای از این تغییر انتظارات است و می تواند شروع خوبی برای کنترل تورم باشد. البته باید توجه داشت که پایین آوردن تورم موجود به نرخ های تک رقمی کاری نیست که ظرف چند ماه امکان پذیر باشد و ممکن است حتی با وجود بهترین تلاش ها یکی دوسال طول بکشد. 
در مورد تحریم ها، کار مهم در سال اول متوقف کردن تشدید آن هاست. با سیاست های مناسب شاید بشود قدری هم گشایش ایجاد کرد. ولی همین می تواند کافی باشد که روند افولی اقتصاد را عوض کند و به کمک امید ایجاد شده رشد تولید و سرمایه گذاری را مثبت کند. در سال دوم ممکن است دولت موفق به کاهش تحریم ها بشود و امکانات بیشتری برای رشد ایجاد کند.
قدم مهم دیگر در سال اول بهبود فضای کسب و کار است: نظم دادن به سیاستگزاری، ایجاد اعتماد، و تاکید به نقش پشتیبان دولت در اقتصاد. طراحی و اجرای مقررات برای رفع مشکلات بازار و نه برای بستن دست و پای تولید کننده یا ایجاد و استخراج رانت. مثلا، یک کار مهم ساده کردن مقررات واردات و تخصیص ارز به جای گروه بندی کردن و عدم تخصیص ارز با نرخ های مختلف است.

یک قسمت مهم بهبود فضای کسب و کار، بهسازی زیربناها، به خصوص توسعه اینترنت و تسهیل دسترسی به منابع جهانی وب است، که خودش می تواند کمک های بزرگی به ایجاد فرصت های شغلی و بهبود مهارت های نیروی کار بکند.
چنین قدم هایی، شروعی برای حل معضل بیکاری خواهد بود. ولی نمی شود انتظار داشت مساله بزودی حل شود. ایجاد شغل مولد راه حل کوتاه مدت ندارد چون باید اول یک عده کارآفرین به آینده اقتصاد و ثبات و معقول بودن سیاست های دولت اعتماد کنند، بعد با سرمایه گذاری فرصت های شغلی ایجاد کنند و پس از آن کارگر مناسب برای کارشان را پیدا کنند. اگر این پله ها طی شود، با ازدیاد درآمدها و بهبود شرایط اقتصاد کارآفرینان دیگری هم وارد صحنه می شوند و این روند را تقویت می کنند.
این کارها در بهترین شرایط هم بیش از یکی دو سال طول می کشد. البته در ضمن این روند باید به فکر راه کار هایی برای بهبود کیفیت نیروی کار بود. به کمک یک برنامه کلی می شود حدس زد که در دهه آینده چه مهارت هایی باید تقویت شوند و به مراکز آموزشی کمک کرد تا در شکل گیری آن مهارت ها شرکت کنند.
یک نکته مهم در مورد کاهش بیکاری پرهیز از ایجاد کارهای موقتی و کم بازده است. این همان رویکردی است که دولت نهم با سیاست طرح های زود بازده دنبال کرد و نهایتا جز اتلاف سرمایه، تورم بالا، و بیکاری بیشتر چیزی نصیب کشور نشد. باید توجه داشت که ایران کشور بالقوه ثروتمندی است و نباید با سرمایه گذاری در کالاهایی که در کشورهای فقیر به وفور و ارزان تولید می شوند کارگرانش را درگیر کارهای کم بازده کند و نهایتا آنها را در موقعیت های آسیب پذیری قرار دهد. ایران با توجه به درآمد نفتی اش، هیچوقت نخواهد توانست رقیب بنگلادش و کامبوج و امثالهم باشد و نباید هم دستمزد کارگرانش را آنقدر پایین بیاورد تا با آنها رقابت کند. ممکن است بر پا نگهداشتن آن گونه صنایع به کمک محدودیت واردات جذاب به نظر برسد. ولی این کار اشتباهی است و عاقبت جز پایین نگهداشتن درآمد واقعی مردم نتیجه ای نخواهد داد.

هدف سیاستگزاری درازمدت اقتصادی در ایران باید سرمایه گذاری در بالا بردن کیفیت نیروی انسانی و فناوری باشد، به طوری که ایران در جرگه تولید کننده کالا های جدید و با کیفیت بالا قرار بگیرد. در صورت استفاده درست، منابع موجود کشور می توانند به تولید کنندگان ایرانی این امکان را بدهند که در دهه های آینده کالاهایی با ارزش افزوده بالا تولید کند و به رقابت با شرکت های کشورهای پیشرفته بپردازند، نه کالا هایی که به صورت ارزان در کشورهای کم درآمد تولید می شوند. به این منظور، برنامه ریزی برای ایجاد کار از همین حالا باید چنین هدف دارز مدتی را در نظر داشته باشد. نباید با عجله سرمایه های کشور را در راهی انداخت که در دراز مدت کارگر ایرانی را گرفتار کارآیی پایین می کند.

اقتصاد آنلاین: سیاست مالی و پولی مناسب را در این شرایط رکود تورمی که تناقض سیاستگذاری نیز می شود آن را خواند و ما درگیر آن هستیم چه می دانید؟

برای تشخیص سیاست مناسب، اول باید توجه داشت که علت عمده شرایط رکود تورمی حاضر ترکیبی از تشدید تحریم ها و سیاست های نادرست مالی و پولی گذشته است. دولت بعد از شروع طرح های مسکن مهر و هدفمندی یارانه ها با کسری بودجه عظیمی روبرو شده بود و سعی کرد بخشی از آن را از طریق چاپ پول جبران کند. این قدم ها از یک طرف تقاضای کل را در اقتصاد بالا برد و از طرف دیگر هزینه تولید را افزایش داد. به علاوه دولت برنامه درستی برای جلوگیری از کاهش تولید بعد از بالا بردن قیمت حامل های انرژی نداشت و حاصل رکود تولید داخلی و تورم شدید بود. برای اینکه تورم بیش از حد لجام گسیخته نشود، دولت مجبور شد از قسمت بزرگی از بودجه های عمرانی بزند و چاپ پول و تقاضای کل را کنترل کند. در همین حین، تشدید تحریم ها واردات را که یکی از مکانیزم های کاهش تورم بود با مشکل روبرو کرد.
با توجه به این شرایط، به نظر من دولت یازدهم باید اول از انبساط بیشتر نقدینگی و بودجه جلوگیری کند تا تورم مهار شود. راه حل مساله رکود تورمی رفع مشکل تولید است که منوط می شود به بهبود فضای کسب و کار و کاهش تحریم ها. در شرایط حاضر، بالا بردن تقاضا از طریق ازدیاد انبساط پولی و مالی فقط به تورم را بالا می برد و به آن شتاب می دهد.

اقتصاد آنلاین: فکر می کنید یک رییس کل خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟ با توجه به تسلط شما بر تاریخ سیاست های پولی در ایران، آیا بهتر است رییس کل بعدی یک بانکی باشد یا یک اقتصاددان برجسته؟ تاریخ اقتصاد ایران و تجربه جهانی به ما چه می گوید؟

رییس کل بانک مرکزی باید در وهلهء اول اقتصاددان برجسته ای باشد که زیر و بم اقتصاد کلان را از جنبه های نظری و تجربی خوب می فهمد. آشنایی با تجربه های تاریخی بانک های مرکزی در دنیا هم خیلی مهم است چون اقتصاد کلان سامانهء بسیار پیچیده ای است و واکنش اش به سیاست های پولی و مالی خطی و ساده نیست. مثلا در بعضی شرایط انبساط پولی تورم چندانی ایجاد نمی کند، نظیر آنچه در حال حاضر در آمریکا و اروپا و ژاپن دارد اتفاق می افتد، در حالی که در شرایطی دیگر انبساط پولی حتی کمتری به تورم بالایی دامن می زند.
یک جنبه مهم دیگر در عملکرد بانک مرکزی میزان اعتماد مردم و تولید کنندگان و سرمایه گذاران به نهاد بانک مرکزی و توانایی و قابل اطمینان بودن گردانندگان آن است. اگر اعتماد نباشد، تورم ممکن است حتی بدون ازدیاد حجم پول هم بالا برود. مردم اگر حداقل اعتمادی به بانک مرکزی نداشته باشند، به جای نگهداری پول لازم برای داد و ستدشان سعی می کنند ارز خارجی و طلا و یا کالاها نگهدارند و نهایتا از آن ها به جای پول کشور استفاده کنند. این تقاضای پول داخیلی را پایین می آورد و خود به خود قیمت ها را بر حسب آن پول بالا می برد.
در مورد این که آیا رییس کل بعدی بهتر است یک بانکی باشد یا نه، این بستگی دارد که آیا فرد مورد نظر مشخصات بالا را دارد یا نه. بانکی بودن به خودی خود کمک نمی کند چون اداره یک بانک با اداره بانک مرکزی خیلی فرق دارد. این را هم اضافه کنم که اقتصاد دان خوبی که شایسته ریاست کل بانک مرکزی است حتما باید با نظام بانکی آشنایی نزدیکی داشته باشد.

اقتصاد آنلاین: نظر شما درباره هدفمندی و اصلاحاتی که دولت جدید می تواند در آن انجام دهد چیست؟

من فکر می کنم دولت جدید باید اصل فکر هدفمندی یارانه ها را دنبال کند و به خصوص سعی کند هرچه زودتر قیمت حامل های انرژی را به سطح جهانی شان برساند. ولی ازدیاد یارانه نقدی فراگیر به نفع اقتصاد ایران نیست. دولت باید از درآمد حاصله از اصلاح قیمت ها برای جبران کسر بودجه و سرمایه گذاری در زیربناها و تشویق سرمایه گذاری مولد استفاده کند.

منبع: اقتصاد آنلاین

متن سوگند دکتر حسن روحانی رییس جمهور ایران

بنابر اصل ۱۲۱ قانون اساسی رئیس‏ جمهور در مجلس‏ شورای‏ اسلامی‏ در جلسه‌‏ای‏ که‏ با حضور رئیس‏ قوه‏ قضائیه‏ و اعضای‏ شورای‏ نگهبان‏ تشکیل‏ می‏‌شود، به‏ ترتیب‏ زیر سوگند یاد می‏‌کند و سوگندنامه‏ را امضا می‏‌نماید: 

بسم‏‌الله‏ الرحمن‏ الرحیم‏ 
«من‏ به‏ عنوان‏ رئیس‏‌جمهور در پیشگاه‏ قرآن‏ کریم‏ و در برابر ملت‏ ایران‏ به‏ خداوند قادر متعال‏ سوگند یاد می‏‌کنم‏ که‏ پاسدار مذهب‏ رسمی‏ و نظام‏ جمهوری‏ اسلامی‏ و قانون‏ اساسی‏ کشور باشم‏ و همه‏ استعداد و صلاحیت‏ خویش‏ را در راه‏ ایفای‏ مسئولیت‌هایی‏ که‏ برعهده‏ گرفته‏‌ام‏ به‏ کار گیرم‏ و خود را وقف‏ خدمت‏ به‏ مردم‏ و اعتلای‏ کشور، ترویج‏ دین‏ و اخلاق‏، پشتیبانی‏ از حق‏ و گسترش‏ عدالت‏ سازم‏ و از هرگونه‏ خودکامگی‏ بپرهیزم‏ و از آزادی‏ و حرمت‏ اشخاص‏ و حقوقی‏ که‏ قانون‏ اساسی‏ برای‏ ملت‏ شناخته‏ است‏، حمایت‏ کنم‏. در حراست‏ از مرزها و استقلال‏ سیاسی‏ و اقتصادی‏ و فرهنگی‏ کشور از هیچ‏ اقدامی‏ دریغ نورزم‏ و با استعانت‏ از خداوند و پیروی‏ از پیامبر اسلام‏ و ائمه‏ اطهار علیهم‏ السلام‏ قدرتی‏ را که‏ ملت‏ به‏ عنوان‏ امانتی‏ مقدس‏ به‏ من‏ سپرده‏ است‏ همچون‏ امینی‏ پارسا و فداکار نگاهدار باشم‏ و آن‏ را به‏ منتخب‏ ملت‏ پس‏ از خود بسپارم‏.» 

تاکید رهبر معظم انقلاب بر ضرورت استحکام ساخت درونی کشور؛ درس بزرگ از فشارهای اقتصادی دشمنان

رهبر معظم انقلاب در مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری هفتمین رئیس جمهوری اسلامی ایران:

رئیس‌جمهور جدید فردی آزموده و از خدمتگزاران قدیمی نظام/ ضرورت استحکام ساخت درونی کشور؛ درس بزرگ از فشارهای اقتصادی دشمنان/ جریان پیشرفت ایران توقف ناپذیر است

مراسم تنفیذ حکم ریاست جمهوری هفتمین رئیس جمهوری اسلامی ایران، عصر امروز (شنبه) با شکوه و معنویت فراوان در حسینیه امام خمینی(ره) برگزار شد و رهبر معظم انقلاب با تنفیذ رأی ملت، حجت الاسلام والمسلمین آقای دکتر حسن روحانی را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب کردند.
حضرت آیت الله خامنه ای در حکم تنفیذ ریاست جمهوری آقای روحانی که حجت الاسلام و المسلمین محمدی گلپایگانی رئیس دفتر مقام معظم رهبری آن را قرائت کرد، مشارکت گسترده مردم در انتخابات را نشانِ پختگی و بلوغ سیاسی ملت و دربردارنده پیامهای روشنِ «وفاداری به انقلاب»، «اعتماد و امید به نظام» و «اعتماد به روحانیت شجاع» دانستند و تصریح کردند: ملت ایران به دشمنان که برای دلسرد کردن مردم از هیچ تلاش سیاسی و تبلیغاتی فروگذار نکرده بودند، پاسخی قاطع و پرمعنی داد.

متن حکم تنفیذ ریاست جمهوری آقای دکتر روحانی به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

با سپاس به درگاه خداوند حکیم و قدیر و درود بر پیامبر گرامی و خاندان مکرمش، آغاز دور تازه یی از زنجیره ی خدمت و مسئولیت سنگین اجرایی در کشور را، به ملت بزرگ ایران تبریک می گویم و در برابر الطاف کریمانه ی الهی که کمک و هدایتش، عزم و توان و کامیابی در ایجاد حماسه یی دیگر را به این ملت بخشید، جبهه ی خشوع و شکر بر زمین می سایم. ملت ایران مفتخر است که مسیر مردمسالاری اسلامی را در دوره های پی در پی با انگیزه و نشاط، پیموده و این درخت سرسبز و ثمربخش را در هر دوره، سرافرازتر و ریشه دارتر کرده است. در این نوبت نیز ملت ایران، با آگاهی و بصیرت، میدان را با حضور مبارک خود مزین ساخت و به دشمنان که برای دلسرد کردن مردم از هیچ تلاش سیاسی و تبلیغاتی فروگذار نکرده بودند، پاسخی قاطع و پرمعنی داد. مشارکت گسترده مردم و برگزیدن منتخب شایسته یی که آزمون بیش از سه دهه خدمت به نظام جمهوری اسلامی را در کارنامه خود نگاشته و از دوران مبارزات انقلابی تا دهه ها پس از پیروزی انقلاب، از سنگر روحانیت، به مقاومت در برابر دشمنان انقلاب پرداخته است، پیامهایی روشن به همه رسانید؛ پیام وفاداری خدشه ناپذیر به انقلاب؛ پیام اعتماد و امید به نظام جمهوری اسلامی؛ پیام اعتماد به روحانیت شجاع و پیشرو؛ و اعتماد به خدمتگزارانی که با همت و ابتکار خود، بر آنند که بر موفقیتها افزوده و از مشکلات بکاهند.

آنچه ملت ایران هموراه و اکنون، از حضور انتخاباتیِ پرشور و بی تنش به دست آورده است، تنها نقش آفرینی در مدیریت کشور و برگزیدن و برکشیدن خدمتگزارانی تازه نفس برای دوره یی تازه نیست، بلکه فراتر از آن، نشان دادن پختگی و بلوغ سیاسی یی است که اقتدار ملیِ او را با حکمت و عقلانیت در می آمیزد و او را در افکار عمومی جهان، در رتبه ی والایی از عزت و شکوه می نشاند. آنان که خواسته اند با وسوسه های خود، این دریادلیِ ستایش برانگیز را برآشوبند و مرجعیت صندوقهای رأی و چرخه ی قانونی آن را نفی کنند، هر بار به گونه یی، با سنگر استوار عزم ملی روبرو شده اند.

اکنون که رأی قاطع ملت ایران شخصیتی دانشمند، و کار آزموده ی میدانهای گوناگون، و دارای سوابق جهادی متعدد، و مفتخر به حضور در مسئولیتهای دینی و سیاسی را به مدیریت اجرایی کشور، برگزیده است، اینجانب نیز به پیروی از آنان و همراه با تبریک به ایشان، رأی ملت را تنفیذ و جناب حجه الاسلام آقای دکتر حسن روحانی را به ریاست جمهوری اسلامی ایران منصوب می کنم و از خداوند متعال توفیقات بزرگ ایشان را در این مسئولیت خطیر و با ارزش مسألت مینمایم. بدیهی است که آن رأی و این تنفیذ تا هنگامی است که ایشان به تعهد در پیمودن صراط مستقیمی که تاکنون در پیش داشته اند یعنی راه آرمانهای نظام اسلامی و دفاع از حقوق ملت و ایستادگی در برابر زورگویانو مستکبران پایبند باشند که به کمک الهی چنین خواهد بود، انشاءالله.

رئیس جمهور محترم را به استعانت از حضرت احدیت و التزام به پرهیزگاری و خشوع و توسل به خداوند قادر متعال و بهره گیری از ظرفیتهای عظیم و دستاوردها و تجارب متراکم کشور توصیه می کنم و هدایت الهی و حمایت همگانی از ایشان را آرزومندم.

والسلام علی جمیع عبدالله الصالحین

سیدعلی خامنه ای (12/مرداد/1392)

پس از قرائت حکم تنفیذ ریاست جمهوری آقای روحانی، حضرت آیت الله خامنه ای در سخنانی متانت، آرامش، شکوه و صفا و صمیمیت جاری در مراسمِ دست به دست شدن قدرت اجرایی کشور را پدیده ای بسیار ارزشمند و مهم خواندند که ریشه در مردمسالاری دینی دارد.

ایشان با اشاره به فقدان حاکمیت مردم در دوران دیکتاتوری وابسته پهلوی و قبل از آن افزودند: با پیروزی انقلاب اسلامی، ملت مزه مردم سالاری را چشید و کارها در مدار اسلام عزیز، بدست مردم افتاد.

رهبر انقلاب با اشاره به نقش آفرینی مردم در همه مسائل مهم و مسئولیتهای اساسی کشور خاطرنشان کردند: در 34 سال اخیر تقریباً هر سال یک انتخابات برگزار شده و مردم در روند مدیریت و برنامه های کلان کشور تصمیم گیری، نظارت و عمل کرده اند.

ایشان در تبیین بیشتر خصوصیات «مردم سالاری اسلامی» افزودند: در این نظام مردمی، رابطه مردم و مسئولان، به چارچوبهای قانونی منحصر نمی شود بلکه رابطه ای مستحکم، عاطفی و ایمانی است که از عمق اعتقادات دینی و تعهد ملت به مبانی و اصول انقلاب سرچشمه می گیرد و مسئولان را هدایت می کند.

حضرت آیت الله خامنه ای به عنوان نمونه ای از اعتقادات اسلامی و تعهد انقلابی ملت، به حضور پرشکوه مردم در راهپیمایی روز قدس اشاره کردند و افزودند: در این هوای گرم و با دهان روزه، چه انگیزه ای جز ایمان دینی و وفاداری به آرمانهای انقلاب، مردم را به حضور در خیابانها، ایستادگی در مقابل دشمنان اسلام و اعلام موضع درباره مسئله فلسطین کشانده بود؟

ایشان همچنین با یادآوری حضور شورانگیز همه قشرهای ملت در راهپیمایی 22 بهمن هر سال تأکید کردند: در انتخابات نیز همین احساس تعهد و تکلیف است که ملت را پرشور و پرنشاط به میدان حضور سیاسی و اجتماعی می کشاند و حماسه می آفریند که همه مسئولان باید این حقیقت را همیشه به یاد داشته باشند.

رهبر انقلاب خاطرنشان کردند: این راه پربرکت را امام حکیم جلوی پای مردم ما گشود و ملت نیز تا امروز با وفاداری کامل آن را ادامه داده است و در آینده نیز به فضل الهی همینگونه خواهد بود.

حضرت آیت الله خامنه ای در بخش دیگری از سخنانشان، پذیرش مسئولیت در نظام اسلامی را به معنای قبول زحمتِ کار و تلاش سنگین و خدمت بی وقفه به مردم خواندند و افزودند: خوشبختانه بر اثر زحمات متراکم مسئولان گذشته، ظرفیتهای فراوانی در کشور وجود دارد که باید از همه آنها استفاده کرد.

ایشان با توصیه مردم و مسئولان به بردباری و صبر و شکیبایی افزودند: از خدا می خواهیم که کارهای کشور هر چه سریعتر به پیش برود اما باید توجه داشت که کارهای کلان، طبیعتاً زمان بر است بنابراین نباید توقع داشت که مشکلات اقتصادی و دیگر مشکلات در مدت کوتاهی برطرف شود.

حضرت آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور محترم و هیأت دولتی را که از مجلس رأی اعتماد می گیرد به تلاش بیوقفه اما پرهیز از شتاب زدگی توصیه و خاطرنشان کردند: باید با تکیه بر بشارتهای گوناگونی که در کشور وجود دارد و استفاده از همه ظرفیتها گامها را محکم و مطمئن برداشت.

رهبر انقلاب اسلامی برخوردهای خصمانه جبهه دشمنان و در رأس آنان امریکا را با ملت ایران یادآوری کردند و افزودند: همانگونه که رئیس جمهور محترم نیز به تحریم ها و رفتارهای دشمنان اشاره کرد این رفتارها برای مردم مشکلاتی به همراه می آورد اما تجربه ها و درسهای با ارزشی هم در اختیار مسئولان و مردم قرار می دهد.

ایشان تلاش برای استحکام ساخت و اقتدار درونی کشور را درس بزرگ فشارهای اقتصادی دشمنان برشمردند و تأکید کردند: باید هرچه می توانیم خود را در داخل مقتدر کنیم و دل به بیرون نبندیم چرا که هرکس به بیرون دل ببندد وقتی با فشارها مواجه می شود خلع سلاح خواهد شد.

حضرت آیت الله خامنه ای حل مسائل اقتصادی و استمرار پیشرفتهای علمی را در استحکام ساخت درونی دارای اهمیت درجه یک خواندند و تأکید کردند: باید با جدیت این دو مسئله را دنبال کرد.

رهبر انقلاب با تأیید نظر دکتر روحانی درباره برخورد حکمت آمیز با ارتباطات بین المللی و مسائل سیاسی افزودند: مسائل سیاسی هم مهم است و حتماً باید کارها حکمت آمیز و عاقلانه انجام شود البته ما دشمنانی هم داریم که زبان عقلایی، زیاد سرشان نمی شود اما بهرحال وظیفه داریم که مسائل را حکیمانه، با استحکام و با توجه به اهداف نظام به پیش ببریم.

ایشان با استناد به آیات قرآنی، راه وسط را همان راه اسلام خواندند و افزودند: اسلام وظیفه و راه موفقیت را مشخص کرده است و همه باید به دنبال جلب رضایت پروردگار و انجام دادن تکلیف باشیم.

رهبر انقلاب خاطرنشان کردند: برخی دشمنان از روز اول پیروزی انقلاب به صراحت، نابودی انقلاب و محو نظام اسلامی را هدف خود اعلام کردند اما با گذشت 34 سال از آن روز، نه تنها نتوانسته اند جمهوری اسلامی را متزلزل کنند بلکه حتی قادر نبوده اند پیشرفت نظام را سد کنند.

رهبر انقلاب اسلامی الطاف الهی، حضور مردم و تلاش مسئولان را زمینه ساز ناکامی دشمنان و دستیابی به پیشرفتهای تحسین برانگیز خواندند و خاطرنشان کردند: همه این موفقیتها به برکت پایبندی به «اسلام و ارزشهای اسلامی» و عمل به رهنمودها و خطوط روشنی بوده است که امام بزرگوار برای ملت به یادگار گذاشته است.

ایشان، مسئولان قوای اجرایی، مقننه و قضاییه را به حداکثر همکاری برای حل مشکلات توصیه کردند و افزودند: باید با تکیه بر امکانات فراوان کشور، به کارهای بزرگ همت بگماریم.

حضرت آیت الله خامنه ای در بخش دیگری از سخنانشان با اشاره به مشکلات اقتصادی – سیاسی جهان اسلام و اوضاع ناآرام برخی کشورهای منطقه افزودند: حضور ظالمانه و جنایت بار رژیم غاصب صهیونیستی در 65 سال اخیر، از جمله مشکلاتی است که متأسفانه با حمایت برخی مستکبران جهانی، استمرار یافته است که در این اوضاع منطقه و جهان، جمهوری اسلامی با مواضع روشن به راه پیشرفت خود ادامه می دهد.

حضرت آیت الله خامنه ای، رئیس جمهور منتخب را فردی آزموده شده و جزو عناصر و خدمتگزاران قدیمی نظام اسلامی برشمردند و خاطرنشان کردند: آقای روحانی در دفاع مقدس، مجلس شورای اسلامی و شورایعالی امنیت ملی کارها و خدمات فراوانی انجام داده و امروز هم که به آرای ملت مفتخر شده است به فضل و یاری الهی، منشأ خدمات دیگر خواهد شد.

رهبر انقلاب اسلامی با درخواست از همه جریانهای گوناگون سیاسی و شخصیتها و عناصر متنفذ برای کمک به آقای روحانی و دولت وی تأکید کردند: امیدواریم رئیس جمهور وظایف سنگین خود را به خوبی انجام دهد و توقعات مردم را به بهترین وجه برآورده سازد.

حضرت آیت الله خامنه ای همچنین با تشکر از آقای احمدی نژاد و دولت وی که خدمات بسیار و کارهای مهمی انجام داده اند افزودند: کارهای فراوان دیگری نیز وجود دارد که ان شاءالله با همت مسئولان و ملت انجام می شود و نشان می دهد جریان پیشرفت ایران، توقف ناپذیر است.

در این مراسم همچنین دکتر حسن روحانی در سخنانی رأی اعتماد ملت بزرگوار ایران و امضای حکم ریاست جمهوری بدست رهبر معظم انقلاب را افتخاری برای خود دانست و با سپاس به درگاه خداوند منان تأکید کرد: انتخابات خرداد 92 با شفافیت، رقابت و آرامش کامل برگزار شد و با استقبال و تأیید عموم ملت روبرو گشت.

رئیس جمهور با اشاره به نقشه های بدخواهان ایران برای ایجاد شکاف میان ملت و حاکمیت گفت: آنها تلاش می کردند کشور ما در پی تحریم، به انزوا و ستیز داخلی برود اما مشارکت گسترده ملت در انتخاباتی پرشور، حماسه ای کم نظیر آفرید و اتکاء به خرد جمعی و مشارکت همه فعالان پایبند به نظام، نشانگر بلوغ و اعتماد هرچه بیشتر مردم و حاکمیت شد.

آقای روحانی در تبیین ابعاد مختلف انتخابات 24 خرداد افزود: انتخاب فردی که سالها در مسئولیتهای خطیر نظام اسلامی انجام وظیفه کرده است، نشان دهنده عزت خواهی ملت، نبود شکاف میان مردم و دولت، نهادینه شدن مردم سالاری و پختگی و تعمیق انقلاب اسلامی است.

آقای روحانی، مشارکت بالا و برگزاری سالم و بدون حاشیه انتخابات ریاست جمهوری، شعارها و سیاستهای نامزدها و حجم گسترده بحث و نقد را نشان دهنده فرآیند رو به کمال مردم سالاری دینی در نظام اسلامی دانست و گفت: نشاط و امیدی که از دل این انتخابات برآمد، سرمایه اجتماعی جدیدی برای ایران مهیا کرده که علاوه بر رفع تهدیدها، فرصت های نویی برای پیشرفت و توسعه همه جانبه و هدفمند کشور بوجود آورد ه است.

رئیس جمهور ضمن قدردانی از رهبر انقلاب اسلامی و «مراجع، علما ، نخبگان، جریانات و گروههای مختلف سیاسی و آحاد مردم که زمینه ساز امید و اعتماد بزرگ در انتخابات 24 خرداد شدند، افزود: وظیفه محوری من، حفظ این عشق و امید و اعتماد است.

آقای روحانی، مردم را شگفتی آفرین انتخابات خواند و خواستِ آنها را تغییر و تحول دانست و خاطرنشان کرد: حداقل انتظار مردم از دولت جدید، ایجاد ثبات و آرامش در همه زمینه ها و رفع دغدغه ها و تنگناها بویژه در عرصه اقتصادی و معیشتی است.

رئیس جمهور لازمه پاسخگویی دولت به انتظارات مردم و پایبندی به عهد و پیمانی را که با مردم بسته است، راستگویی با مردم و وفاداری به آنها دانست و تأکید کرد: این دولت بر عهد خود در شکوفا کردن اخلاق اسلامی و تلاش برای تبیین و تحقق احکام نورانی اسلام وفادار خواهد بود.

آقای روحانی با اشاره به امکانات و توانایی های دولت افزود: برآورده کردن انتظارات و خواسته های مردم، به یکباره امکان پذیر نیست اما دولت تلاش خواهد کرد، مسائل را با مردم، با صداقت در میان بگذارد و از قوای دیگر استمداد جوید.

رئیس جمهور با تأکید بر اینکه حفظ فضای امید و نشاط، با رویکرد اعتدالی و تعاملی و تمرکز بر قانون گرایی امکان پذیر است، گفت: اعتدال به معنای عدول از اصول و محافظه کاری در برابر تغییر و تحول نیست بلکه اعتدال رویکرد خردورزانه، فعالانه و صبورانه در جامعه، برای دور شدن از افراط و تفریط است.

آقای روحانی، استمرار مسیر مردم سالاری دینی را از طریق رویکرد اعتدال امکان پذیر دانست و خاطرنشان کرد: من خود را موظف به پیگیری رویکرد اعتدالی در قالب برنامه ها و اقدامات دولت می دانم.

وی تمرکز بر مسائل اقتصادی و مهار آسیب های اجتماعی را از برنامه های اصلی دولت یازدهم برشمرد و افزود: دولت، در عرصه های بین المللی نیز گام های اساسی برای تأمین منافع ملی و رفع تحریم های ظالمانه برخواهد داشت.

رئیس جمهور خاطرنشان کرد: اگر خلق حماسه سیاسی با تدبیر رهبر انقلاب اسلامی و مشارکت گسترده مردم، امکان پذیر شد، خلق حماسه اقتصادی نیز امکان پذیر خواهد بود.

آقای روحانی همچنین از خدمات دولت های گذشته بویژه دولت دهم و آقای احمدی نژاد تشکر و قدردانی کرد و در پایان سخنان خود گفت: سنگینی بار این رأی و این تنفیذ را بر دوش خود احساس می کنم و به خدا پناه می برم و از او برای انجام این وظیفه سنگین استمداد می جویم.

در این مراسم همچنین وزیر کشور گزارشی از روند برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و چهارمین دوره انتخابات شوراهای شهر و روستا بیان کرد.

آقای مصطفی نجار از چهار اصل «قانونمداری»، «امانتداری رأی مردم»، «عدالت مداری و برقراری شرایط برابر تبلیغاتی برای نامزدها» و «ایجاد زمینه ی مشارکت گسترده مردم» به عنوان خطوط و اصول کلی دستگاههای برگزار کننده انتخابات یاد کرد.

وزیر کشور با اشاره به همزمانی برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و شوراهای شهر و روستا، از حضور 36 میلیون و 938 هزار و 651 نفر از میان 50 میلیون و 483 هزار  و 192 نفر واجد شرایط رأی دادن و مشارکت حدود 73 درصدی خبر داد و افزود: دکتر حسن روحانی با کسب 18 میلیون و 692 هزار و 500 رأی و کسب اکثریت مطلق آرا به عنوان رئیس جمهور اسلامی ایران انتخاب شد.

وزیر کشور با اشاره به تدابیر حکیمانه رهبر انقلاب و تأکید بر برگزاری انتخابات قانونمند با مشارکت گسترده مردم و روشنگری های ایشان درخصوص نیات پلید و اهداف سوء دشمنان، گفت: انتخابات 24 خرداد مانند همه انتخابات گذشته با شکوه، قانونمند، سالم و رقابتی برگزار شد و خط بطلانی بر سیاه نمایی های دشمنان و ادعاهای افرادی کشید که در سال 88 با عبور از قانون، کام ملت را تلخ کردند.

افزایش جمعیت در کنار بهبود شرایط اقتصادی معنادار است

«فرزند کمتر، زندگی بهتر» شعاری است که تا چندی پیش بر بیلبوردها، ساختمان‌ها و مدارس نقش بسته بود، صدا و سیما هم تبلیغش می‌کرد. حالا سیاست تغییر کرده و با توجه به شکست برنامه تحدید نسل، شعار، «فرزند بیشتر، آینده ای بهتر» شده است، از تنظیم خانواده هم دیگر خبری نیست. اما شرایط اقتصادی کنونی و فشارهای معیشتی به اقشار مختلف جامعه به خصوص طبقه فقیر، نشان دهنده راه دیگری است که مردم می‌روند، مردم اعتقاد دارند «فرزند بیشتر، درد سر بیشتر» است.

بر اساس مرکز آمار ایران از هفتمین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۹۰ جمعیت کشور به ۷۵ میلیون و ۱۴۹ هزار و ۶۶۹ نفر و نرخ رشد میانگین ۵ ساله ۸۵ تا ۹۰ به ۱.۲۹ درصد رسیده در حالی که این نرخ در میانگین ده ساله ۷۵-۸۵ رقم ۱.۶۲ درصد بود.

عده ای از کارشناسان کاهش نرخ رشد جمعیت و نیز کاهش بعد خانوار از ۴.۰۳ نفر سال ۸۵ به ۳.۵۵ نفر در سال ۹۰ را زنگ خطری برای آینده کشور در زمینه رشد و توسعه اقتصادی به شمار می‌روند، این کارشناسان اعتقاد دارند بر اساس جمعیت فعلی و با توجه به سند چشم انداز ۲۰ ساله نمی‌توان انتظار داشت سالانه حد اقل ۸ درصد رشد اقتصادی داشته باشیم.

«سیاست افزایش جمعیت در کنار بهبود شرایط اقتصادی معنادار است». این را محمد قلی یوسفی به الف می‌گوید و اعتقاد دارد: نمی‌توان دستوری جمعیت را افزایش داد.

محمد قلی یوسفی می گوید: به طور کلی جوامع در دو مقطع اختلال رشد جمعیتی دارند؛ یکی در مراحل اول توسعه است، در آنجا چون زاد و ولد و مرگ و میر بالاست، رشد جمعیت کند است. در مراحل گذار جمعیتی نیز به دلیل نبودن امکانات، بیماری‌های ساده هم منجر به مرگ افراد می‌شود. از طرف دیگر در گذشته به دلیل اینکه مردم نیاز به دفاع از دارایی، خانواده و سرزمین خود داشتند زاد و ولد بالا بود. در ابتدا به دلیل نبودن سیستم‌های نظامی و انتظامی و نهادهای قضایی، خود افراد از داشته های خود دفاع می‌کردند و ضمن این که داشتن یک فرد بیشتر، علاوه بر این که نیروی دفاعی بود، یک نیروی اقتصادی هم به شمار می‌آمد. بنابراین در فرآیند توسعه، کشورها این مراحل را پشت سر می‌گذارند.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: به مرور که سیستم قضایی و آموزشی کارآمد پدید آمد دیگر فرزند بیشتر به عنوان یک نیروی دفاعی یا یک منبع اقتصادی و مزیت تلقی نمی‌شود. به مرور که کشورها توسعه پیدا می‌کنند نیاز به فرزند بیشتر، کمتر می‌شود. ضمن این که تحولات جمعیتی باعث افزایش سطح آموزش و مهارت بیشتر زنان می‌شود و آن‌ها وارد بازار کار می‌شوند. این تغییرات به طور کلی تأثیرات به سزایی در فرایند رشد جمعیت دارد.

وی افزود: افراد جامعه وقتی که ببینند فرزند بیشتر مشکلاتی را به همراه دارد و احساس کنند نمی‌توانند آینده شغلی و زندگی موفقی برای فرزندان خود داشته باشند و فرزند بیشتر دردسر بیشتر برای آن‌ها می‌شود، در نتیجه سعی می‌کنند فرزند کمتری داشته باشند. اکنون به دلیل افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی در جامعه، افراد داشتن فرزند بیشتر را به نوعی جنایت تلقی می‌کنند چون وقتی که خانواده‌ها نتوانند امنیت حقوقی، اجتماعی و اقتصادی و شغلی فرزند خود را تأمین بکنند و ببینند فرزند آن‌ها با گرایش به انحرافات روز به روز به سمت نابودی رود، در خود احساس گناه می‌کنند.

یوسفی خاطرنشان ساخت: نمی‌توان به صورت دستوری جمعیت را افزایش داد، سؤال اینجاست که آیا ما از نیروهایی که اکنون داریم در چه حد درست استفاده کرده‌ایم؟ متأسفانه وقتی در جامعه ما شاهد انواع تبعیضات ناروا و نابرابری‌ها هستیم و مسئولین هیچ کاری نمی‌کنند، چگونه انتظار افزایش جمعیت داریم. برای مثال قوه مجریه به جای اینکه رفاه مردم را تأمین بکند، معمولاً سیاست‌هایی اتخاذ می‌کند که اقشار ضعیف جامعه بیشتر آسیب می‌بینند.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی افزود: افزایش نرخ رشد جمعیت بر روی رشد و توسعه اقتصادی نقش دارد اما باید برای رفاه این جمعیت هم کاری کرد. زمانی که نمی‌توان حداقل امکانات جمعیت فعلی را تأمین کرد، چگونه از مردم انتظار داریم تعداد اولاد خود را بیشتر کنند؟! وقتی که یک جوان برای گرفتن وام ازدواج سال‌ها پشت صف می‌ماند، چطور می‌توان انتظار افزایش جمعیت را داشت؟! چه کسی بعدها باید جوابگوی بیکاری، اعتیاد، و هزاران آسیبی باشد که این جمعیت، به دلیل عدم رفاه پیدا می‌کند؟! همین تعداد جمعیت کشور هم مشکل شغل و تولید دارند و این مشکلات همه‌اش به تحریم برنمی‌گردد، بلکه بسیاری از آن‌ها مشکل مدیریتی است.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: برای اینکه جامعه ای پویا داشته باشیم، باید از نیروهای کنونی جامعه درست استفاده کنیم و رفاه آن‌ها را بالا ببریم، هر زمان که این‌گونه شد، خود مردم به فکر افزایش راندمان کاری و رشد اقتصادی می‌افتند.

قلی یوسفی درباره تأثیر کاهش رشد جمعیت بر رشد اقتصادی گفت: ما باید به فکر شرایط موجود باشیم و رفاه جمعیت کنونی را بالا ببریم. نباید بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی دنبال افزایش جمعیت باشیم و کاری کنیم که نسل‌های بعدی ما افراد معلول، بیکار و بی بند و بار در جامعه باشند. سیاست افزایش جمعیت در کنار بهبود شرایط اقتصادی معنادار است.

وی در مورد نقش دولت آینده در این ارتباط گفت: باید دید دولت آینده چه سیاست‌هایی را دنبال می‌کند. اگر واقعاً افرادی که اکنون از آن‌ها نام برده می‌شود، بخواهند کابینه را تشکیل بدهند، از الآن می‌گویم که کشور ما در یک مسیر تاریک و بی ثباتی قرار خواهد گرفت. در مورد افزایش جمعیت نیز کلیت نظام ابتدا باید به فکر رفاه مردم باشد و این تنها راه جلوگیری از کاهش جمعیت است.