افزایش جمعیت در کنار بهبود شرایط اقتصادی معنادار است

«فرزند کمتر، زندگی بهتر» شعاری است که تا چندی پیش بر بیلبوردها، ساختمان‌ها و مدارس نقش بسته بود، صدا و سیما هم تبلیغش می‌کرد. حالا سیاست تغییر کرده و با توجه به شکست برنامه تحدید نسل، شعار، «فرزند بیشتر، آینده ای بهتر» شده است، از تنظیم خانواده هم دیگر خبری نیست. اما شرایط اقتصادی کنونی و فشارهای معیشتی به اقشار مختلف جامعه به خصوص طبقه فقیر، نشان دهنده راه دیگری است که مردم می‌روند، مردم اعتقاد دارند «فرزند بیشتر، درد سر بیشتر» است.

بر اساس مرکز آمار ایران از هفتمین سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۹۰ جمعیت کشور به ۷۵ میلیون و ۱۴۹ هزار و ۶۶۹ نفر و نرخ رشد میانگین ۵ ساله ۸۵ تا ۹۰ به ۱.۲۹ درصد رسیده در حالی که این نرخ در میانگین ده ساله ۷۵-۸۵ رقم ۱.۶۲ درصد بود.

عده ای از کارشناسان کاهش نرخ رشد جمعیت و نیز کاهش بعد خانوار از ۴.۰۳ نفر سال ۸۵ به ۳.۵۵ نفر در سال ۹۰ را زنگ خطری برای آینده کشور در زمینه رشد و توسعه اقتصادی به شمار می‌روند، این کارشناسان اعتقاد دارند بر اساس جمعیت فعلی و با توجه به سند چشم انداز ۲۰ ساله نمی‌توان انتظار داشت سالانه حد اقل ۸ درصد رشد اقتصادی داشته باشیم.

«سیاست افزایش جمعیت در کنار بهبود شرایط اقتصادی معنادار است». این را محمد قلی یوسفی به الف می‌گوید و اعتقاد دارد: نمی‌توان دستوری جمعیت را افزایش داد.

محمد قلی یوسفی می گوید: به طور کلی جوامع در دو مقطع اختلال رشد جمعیتی دارند؛ یکی در مراحل اول توسعه است، در آنجا چون زاد و ولد و مرگ و میر بالاست، رشد جمعیت کند است. در مراحل گذار جمعیتی نیز به دلیل نبودن امکانات، بیماری‌های ساده هم منجر به مرگ افراد می‌شود. از طرف دیگر در گذشته به دلیل اینکه مردم نیاز به دفاع از دارایی، خانواده و سرزمین خود داشتند زاد و ولد بالا بود. در ابتدا به دلیل نبودن سیستم‌های نظامی و انتظامی و نهادهای قضایی، خود افراد از داشته های خود دفاع می‌کردند و ضمن این که داشتن یک فرد بیشتر، علاوه بر این که نیروی دفاعی بود، یک نیروی اقتصادی هم به شمار می‌آمد. بنابراین در فرآیند توسعه، کشورها این مراحل را پشت سر می‌گذارند.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: به مرور که سیستم قضایی و آموزشی کارآمد پدید آمد دیگر فرزند بیشتر به عنوان یک نیروی دفاعی یا یک منبع اقتصادی و مزیت تلقی نمی‌شود. به مرور که کشورها توسعه پیدا می‌کنند نیاز به فرزند بیشتر، کمتر می‌شود. ضمن این که تحولات جمعیتی باعث افزایش سطح آموزش و مهارت بیشتر زنان می‌شود و آن‌ها وارد بازار کار می‌شوند. این تغییرات به طور کلی تأثیرات به سزایی در فرایند رشد جمعیت دارد.

وی افزود: افراد جامعه وقتی که ببینند فرزند بیشتر مشکلاتی را به همراه دارد و احساس کنند نمی‌توانند آینده شغلی و زندگی موفقی برای فرزندان خود داشته باشند و فرزند بیشتر دردسر بیشتر برای آن‌ها می‌شود، در نتیجه سعی می‌کنند فرزند کمتری داشته باشند. اکنون به دلیل افزایش فشارهای اقتصادی و اجتماعی در جامعه، افراد داشتن فرزند بیشتر را به نوعی جنایت تلقی می‌کنند چون وقتی که خانواده‌ها نتوانند امنیت حقوقی، اجتماعی و اقتصادی و شغلی فرزند خود را تأمین بکنند و ببینند فرزند آن‌ها با گرایش به انحرافات روز به روز به سمت نابودی رود، در خود احساس گناه می‌کنند.

یوسفی خاطرنشان ساخت: نمی‌توان به صورت دستوری جمعیت را افزایش داد، سؤال اینجاست که آیا ما از نیروهایی که اکنون داریم در چه حد درست استفاده کرده‌ایم؟ متأسفانه وقتی در جامعه ما شاهد انواع تبعیضات ناروا و نابرابری‌ها هستیم و مسئولین هیچ کاری نمی‌کنند، چگونه انتظار افزایش جمعیت داریم. برای مثال قوه مجریه به جای اینکه رفاه مردم را تأمین بکند، معمولاً سیاست‌هایی اتخاذ می‌کند که اقشار ضعیف جامعه بیشتر آسیب می‌بینند.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی افزود: افزایش نرخ رشد جمعیت بر روی رشد و توسعه اقتصادی نقش دارد اما باید برای رفاه این جمعیت هم کاری کرد. زمانی که نمی‌توان حداقل امکانات جمعیت فعلی را تأمین کرد، چگونه از مردم انتظار داریم تعداد اولاد خود را بیشتر کنند؟! وقتی که یک جوان برای گرفتن وام ازدواج سال‌ها پشت صف می‌ماند، چطور می‌توان انتظار افزایش جمعیت را داشت؟! چه کسی بعدها باید جوابگوی بیکاری، اعتیاد، و هزاران آسیبی باشد که این جمعیت، به دلیل عدم رفاه پیدا می‌کند؟! همین تعداد جمعیت کشور هم مشکل شغل و تولید دارند و این مشکلات همه‌اش به تحریم برنمی‌گردد، بلکه بسیاری از آن‌ها مشکل مدیریتی است.

عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: برای اینکه جامعه ای پویا داشته باشیم، باید از نیروهای کنونی جامعه درست استفاده کنیم و رفاه آن‌ها را بالا ببریم، هر زمان که این‌گونه شد، خود مردم به فکر افزایش راندمان کاری و رشد اقتصادی می‌افتند.

قلی یوسفی درباره تأثیر کاهش رشد جمعیت بر رشد اقتصادی گفت: ما باید به فکر شرایط موجود باشیم و رفاه جمعیت کنونی را بالا ببریم. نباید بدون در نظر گرفتن شرایط اقتصادی دنبال افزایش جمعیت باشیم و کاری کنیم که نسل‌های بعدی ما افراد معلول، بیکار و بی بند و بار در جامعه باشند. سیاست افزایش جمعیت در کنار بهبود شرایط اقتصادی معنادار است.

وی در مورد نقش دولت آینده در این ارتباط گفت: باید دید دولت آینده چه سیاست‌هایی را دنبال می‌کند. اگر واقعاً افرادی که اکنون از آن‌ها نام برده می‌شود، بخواهند کابینه را تشکیل بدهند، از الآن می‌گویم که کشور ما در یک مسیر تاریک و بی ثباتی قرار خواهد گرفت. در مورد افزایش جمعیت نیز کلیت نظام ابتدا باید به فکر رفاه مردم باشد و این تنها راه جلوگیری از کاهش جمعیت است.