بررسی روند شاخص‌های بازار کار ایران

بررسی روند شاخص‌های بازار کار ایران بیانگر این است که طی یک سال گذشته نرخ بیکاری از روندی صعودی برخوردار بوده و به 9/ 10 درصد (متوسط سالانه) در تابستان سال‌جاری رسیده است.

آمارها نشان می‌دهند با وجود افزایش نرخ بیکاری، روند ایجاد شغل در اقتصاد ایران در چهار فصل اخیر «مثبت» بوده و افزایش بیکاری، نه به‌دلیل نزول اشتغال، بلکه عمدتا به‌دلیل افزایش «نرخ مشارکت» (نسبت جمعیت فعال به کل جمعیت) رخ داده است.

طی سال منتهی به تابستان 1394 در مجموع 808 هزار شغل ایجاد شده و در نتیجه آن میزان اشتغال به بالاترین سطح تاریخی خود رسیده و رقم 21 میلیون و 700 هزار نفر (متوسط سالانه) را ثبت کرده است که 100 هزار نفر بیشتر از سقف پیشین اشتغال در تابستان 1392 بوده است. همچنین بررسی آمار اشتغال بخش‌های مختلف اقتصاد نشان می‌دهد که از مجموع 808 هزار شغلی که طی یک سال اخیر ایجاد شده است، سهم بخش خدمات 585 هزار شغل، سهم بخش صنعت، 139 هزار شغل و سهم بخش کشاورزی تنها 84 هزار شغل بوده است؛ بنابراین بخش خدمات بیشترین سهم را در افزایش اشتغال طی یک سال اخیر ایفا کرده و عملا بخش پیشرو در ایجاد اشتغال و احتمالا رشد اقتصادی بوده است.

نرخ بیکاری (متوسط سالانه) که از سال 1391 با روند نزولی مواجه بود و از 8/ 12 درصد در تابستان 1391 به 3/ 10 درصد در پاییز 1393 کاهش یافت، از زمستان سال گذشته با افزایش مواجه شد و در تابستان سال‌جاری به 9/ 10 درصد رسید. به‌طور طبیعی انتظار می‌رود افزایش نرخ بیکاری، بیانگر تضعیف اوضاع اشتغال در بازار نیروی کار باشد، اما آیا روندهای اشتغال این موضوع را تایید می‌کند؟

جمعیت شاغل نیروی کار (متوسط سالانه) از بهار سال 1391 از حدود 20میلیون و460 هزار نفر طی یک روند صعودی تا تابستان 1392 حدود یک میلیون نفر افزایش داشته و به 21میلیون و 600 هزار نفر رسید، اما از تابستان 1392 روند جمعیت شاغل نیروی کار نزولی شده و تا یک‌سال بعد یعنی تا تابستان سال 1393، به حدود 20 میلیون و 900 هزار نفر کاهش یافت. اما از زمستان سال گذشته اشتغال مجددا در مسیر صعودی قرار گرفته و با ایجاد 808 هزار شغل جدید، در تابستان سال‌جاری بالاترین رقم اشتغال در تاریخ اقتصاد کشور با ثبت رقم 21 میلیون و 700 هزار نفر (متوسط سالانه) به دست آمد.

وضعیت شغلی فارغ التحصیلان دانشگاهی کشور

سال‌هاست که گفته می شود فارغ التحصیلان دانشگاهی کشور در وضعیت بدی از بیکاری به سر می برند و بازار کار، شرایط آنها برای واگذاری تصدی‌های شغلی را نمی پذیرد. علاوه بر آن، کارفرمایان تمایلی به جذب فارغ التحصیلان ندارند و تحصیلات آکادمیک آنها چندان جدی گرفته نمی شود.
کارشناسان بازار کار معتقدند آنچه که امروز در دانشگاه‌ها به جوانان آموزش داده می شود دقیقا منطبق بر نیازهای بازار کار نیست و جوانان در زمان فارغ التحصیلی از آمادگی لازم برای ورود به بازار کار برخوردار نیستند. آنان نیازهای روز این بازار را نمی شناسند و از آن اطلاعی ندارند.
کارجویان درس خوانده همچنین این امکان را ندارند که بتوانند از طریق توانمندی‌های خود، نظر کارفرمایان را جلب کنند. اغلب دانشجویان می‌گویند در بازار کار چیزهایی از آنها خواسته می شود که در دانشگاه‌ها آن را فرا نگرفته اند و یا آموخته ها تفاوت فراوانی با واقعیت بازار کار دارد.

به صورت کلی شرایطی برای کارجویان فارغ التحصیل دانشگاه ها به وجود آمده که بیکاری آنها را میلیونی کرده است. درست برخلاف تصوری که در دهه های گذشته درباره تحصیلات دانشگاهی و فراهم شدن زمینه های مناسب کار در آینده برای خانواده ها پیش آمده بود، امروز جمعیت فارغ التحصیل دانشگاهی، مهمترین گروه بیکار کشور را تشکیل می دهند.

۱۵ آمار متفاوت از بازار کار ایران

بررسی جدیدترین آمارهای ارائه شده از سوی وزارت کار درباره وضعیت شاغلان و بیکاران در خانوارهای معمولی کشور نشان دهنده آن است که طبق اطلاعات آخرین سرشماری کشور، هم اکنون تعداد افراد شاغل در هر خانوار کمتر از یکنفر و به میزان ۹ دهم نفر و تعداد افراد بیکار نیز به ازاء هر ۱۰۰ نفر، ۱۶ نفر است.

این مطالعه بر اساس بیش از ۲۱ میلیون و ۱۱۰ هزار خانوار ایرانی صورت گرفته و نتایج آن نشان می دهد که ۲۴.۱ درصد از خانوارهای ایرانی هیج شاغلی ندارند ولی محل درآمد آنها با وجود اینکه شاغلی ندارند تا بتواند برای هزینه های خانوار کسب درآمد کند نیز مشخص نیست.

بر پایه این گزارش، ۱۲.۲ درصد خانوارها طبق این تحقیق تلاش کرده اند تا از طریق شاغل بودن دو نفر در خانوار، از مشکلات احتمالی معیشتی جلوگیری کنند، اما ۳.۱ درصد از کل خانوارها معادل ۶۶۲ هزار خانوار حتی با دو نفر شاغل نیز تامین نمی شوند و ترجیح داده اند به صورت گروهی وارد بازار کار شوند. در اینگونه خانوارها ۳ نفر و بیشتر از اعضای خانواده در بازار کار ایران مشغول به فعالیت هستند.

 

۱- طبق آخرین سرشماری کشور، ۵ میلیون خانوار کشور فاقد شاغل هستند که اگر تعداد افراد هر خانواده را ۳ نفر نیز در نظر بگیریم، می توان گفت ۱۵ میلیون نفر از جمعیت کشور در حال حاضر بدون شغل هستند ولی می توانند امرار معاش کنند!

۲- ۱۲ میلیون و ۷۰۰ هزار خانوار ایرانی از مجموع ۲۱ میلیون و ۱۰۰ هزار خانوار، دارای یکنفر شاغل هستند. معمولا خانوارهای تک شاغل دارای مشکلات معیشتی و کسری درآمد در برابر هزینه هستند، مگر اینکه آن یک شاغل بتواند درآمد خوبی کسب کند.

۳- ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار خانوار ترجیح داده اند برای جلوگیری از مشکلات احتمالی معیشتی، با ۲ نفر شاغل در بازار کار حضور داشته باشند. گرایش به بازار کار و انجام فعالیت های اقتصادی در سال های اخیر به دلیل افزایش مشکلات معیشتی، رو به فزونی است.

۴- با وجود بالا بودن نرخ بیکاری و ناتوانی جوانان فارغ التحصیل دانشگاهی، هزینه ها و یا هر دلیل دیگری باعث شده تا ۶۶۲ هزار خانوار ایرانی تصمیم بگیرند با ۳ نفر شاغل در بازار کار حضور داشته باشند. با فرض وجود ۳ نفر در هر خانوار، جمعیت خانوارهایی که دارای ۳ نفر شاغل هستند تا ۲ میلیون نفر است.

۵- در نقطه مقابل اشتغال، بیکاری را داریم که طبق آمارها ۱۸.۲ میلیون خانوار ایرانی فاقد بیکار هستند. این خانوارها می توانند دارای فرزندان خردسال قبل از سن کار، بازنشستگان و خانوارهای فاقد جوانان در سن کار و یا خانوارهای دارای افراد شاغل باشند.

رشته‌های صنعتی اشتغال‌زا 7 ماه منتهی به مهر 93

رشته‌های اشتغالزای صنعتی با توجه به درصد پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها در 7 ماه منتهی به مهر 93 معرفی شدند. بر این اساس «سایر محصولات کانی غیرفلزی»، «محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها»، «ساخت فلزات اساسی»، «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» و «محصولات از لاستیک و پلاستیک» پنج رشته صنعتی است که به ترتیب همزمان با کلید خوردن اجرای پروژه بیشترین اشتغال صنعتی را ایجاد می‌کنند. 
بر اساس آمارهای موجود، از مجموع یک میلیون و 786 هزار و 143 شغل ایجاد شده در طرح‌های صنعتی با پیشرفت تا 20 درصد در 7 ماه منتهی به مهر امسال، ایجاد 305 هزار و 349 شغل به گروه «سایر محصولات کانی غیرفلزی» اختصاص دارد. 
پیش‌بینی اشتغال طرح‌های در دست اجرا در 33 رشته صنعتی در حالی است که محصولات غذایی و آشامیدنی در رتبه دوم اشتغال‌زایی قرار دارند؛ به طوری که در طرح‌های با پیشرفت فیزیکی تا 20درصد در این رشته صنعتی برای 285هزار و 385 نفر شغل ایجاد شده است. 
رتبه سوم ایجاد اشتغال به گروه «ساخت فلزات اساسی» اختصاص یافته است؛ به طوری که براساس آمارهای صنعتی، در طرح‌های در دست اجرای این گروه صنعتی با پیشرفت تا 20 درصد برای 206 هزار و 775 نفر شغل ایجاد شده است. «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» چهارمین رشته صنعتی است که سهم آن از مجموع اشتغال ایجاد شده 134هزار و 582 نفر بوده است. همچنین گروه «محصولات از لاستیک و پلاستیک» پنجمین گروه صنعتی است که در طرح‌های با پیشرفت فیزیکی تا 20 درصد برای 110 هزار و 893 نفر شغل ایجاد شده است. نکته قابل توجه در آمارهای 7 ماه منتهی به مهر امسال از ایجاد اشتغال صنعتی این است که از بین این 5 رشته صنعتی، 4 رشته «سایر محصولات کانی غیرفلزی»، «محصولات غذایی و آشامیدنی‌ها»، «ساخت فلزات اساسی» و «ساخت مواد و محصولات شیمیایی» با تکمیل طرح‌های در دست اجرا نیز همچنان در صدر ایجاد اشتغال صنعتی قرار دارند. رتبه پنجم در این زمینه نیز به رشته فعالیت «کک و فرآورده‌های حاصل از نفت» اختصاص دارد.