طرح بازاریابی (Marketing Plan)

یک طرح بازاریابی (Marketing Plan) می‌تواند بخشی از یک طرح کسب و کار(Business Plan) باشد. باید توجه داشت فرآیند بازاریابی از طریق اجرایی کردن آمیخته بازاریابی صورت می‌گیرد. برای اثربخشی بیشتر برنامه‌های بازاریابی باید به صورت یک قالب نوشتاری که به آن طرح بازاریابی گفته می‌شود، تدوین شود. چکیده این فرآیند شامل حرکت از کل به جزء، از چشم‌انداز (Vision) به ماموریت (Mission) و به اهداف کلان (Goals) و به اهداف عینی (Objectives)، حتی تا برنامه‌اقدام افراد سازمان می‌باشد. همچنین این یک فرآیند تعاملی است که در همه مراحل بررسی شده و اصلاح می‌گردد.

 

مقاصد و اهداف عینی طرح بازاریابی (Marketing Plan Aims & Objectives)
چشم‌انداز می‌تواند به عنوان یکی از مهمترین پارامترهای موثر در موفقیت بازاریابی مطرح باشد. از این سو می بایست هماهنگی دو‌طرفه‌ای بین چشم‌انداز و طرح بازاریابی وجود داشته باشد که باعث شود افراد سازمان به نوعی دچار عدم اعتنا به یکی از این دو نگردند.
یک مدل کلاسیک برای دفترچه مرجع برند (Brand Reference Book) که توسط Godley‌ (1980) مطرح شده است شامل اجزای زیر می‌باشد:
 1-داده‌های مالی  (Financial Data) : اطلاعات این بخش از بخش مدیریت مالی استخراج می‌گردد.
 2-داده‌های محصول (Product Data) : اطلاعات این بخش از خط تولید و واحد تحقیق‌و‌توسعه کسب می‌گردد.
 3-داده‌های فروش و توزیع (Sales & Distribution Data) : فروش، بسته‌بندی، روش و نقاط توزیع در این بخش مشخص می شوند.
 4-داده‌های ترویج (Promotion Data) : تبلیغات، تخفیف فروش (Promotion)، اطلاعات بازرگانی در این بخش گردآوری می شود
 5-اطلاعات بازار (Market Data): از طریق تحقیقات بازار (Market Research) و یا سایر کانالهای اطلاعاتی این اطلاعات استخراج می‌گردد.

 

ممیزی بازاریابی (Marketing Audit)
باید به یاد داشته باشیم که ممیزی بازاریابی بهتر است همواره به طور مستمر صورت گیرد تا میزان انطباق رویدادهای بازار و نحوه اجرایی کردن طرح بازاریابی با طرح بازاریابی و اطلاعاتی که در آن گردآوری شده انطباق داشته باشد. گامهای زیر توسط مالکوم‌مک‌دونالد به عنوان گامهای اصلی ممیزی بازاریابی ذکر شده است:

 1-بازبینی محیط بازاریابی (Review of Marketing Environmetn) : شامل بررسی بازار شرکت، مشتریان، رقبا، و اطلاعات کلان محیط اقتصادی-سیاسی-فرهنگی-فناوری، روندهای توسعه و تغییر بازار
 2-بازبینی جزئیات اقدامات بازاریابی (Review of Detailed Marketing Activities) : بررسی آمیخته بازاریابی (4P یا 7P یا 9P  ) ا
 3-بازبینی سیستم بازاریابی (Review of Marketing System) : بررسی ساختار بخش‌های بازاریابی و تحقیقات بازار. همچنین در این بخش می‌باییست گام‌های زیر نیز صورت گیرد:
 a.طراحی پورتفولیو (Portfolio Planning) : بررسی همگونی سبدهای محصول
 b.قانون 80-20 (80:20 Rule): برای دستیابی به اثربخشی بالا می‌بایست طرح بازاریابی شفاف و مختصر و ساده باشد. بهتر است روی 20 درصد محصولات یا مشتریانی تمرکز شود که منجر به دستیابی به 80 درصد فروش و سود شرکت می‌گردد.
 c.آمیخته بازاریابی (Marketing Mix) : محصول (Product)، قیمت (Price)، محل توزیع (Place)، سیاست‌های ترویج (Promotion)، بسته‌بندی(Packaging)، محیط فیزیکی (Physical Environment)، کارکنان (People)، فرآیندها (Processes)، سیاست‌های پرداخت (Payment)

 

اهداف عینی بازاریابی (Marketing Objectives)
اهداف عینی بازاریابی می‌بایست منطبق بر اهداف مالی باشد، بطوری که این شاخص‌های مالی را به شاخص‌های بازاریابی مرتبط تبدیل کند. به این منظور لازم است تا طور دقیق وشفاف همه اجزای آمیخته بازاریابی (9P)به طور مشروح مشخص گردد:
 1-Product: دقیقا چه محصولاتی قرار است به بازار عرضه شوند و جزئیات هر محصول چیست. همچنین امروزه خدماتی که قبل، حین و پس از فروش عرضه می‌شود نیز جزء محصول در نظر گرفته می‌شود.
 2-Price : قیمت هر یک از محصولات به طور دقیق چقدر می باشد (با ذکر قیمت تمام شده و لحاظ کردن مالیاتها و عوارض)
 3-Promotion: چه نوع تبلیغاتی و با چه سطح گستردگی صورت خواهد گرفت، همچنین سیاست‌های تخفیف چه خواهد بود.
 4-Placement: محصولات در چه نقاطی توزیع خواهد شد و چه سیاستی برای نفوذ در بازار در نظر گرفته شده است.
 5-Packaging: محصولات چگونه بسته‌بندی شده‌اند، بسته‌بندی بزرگتر (مثلا کارتن) چه ویژگیهایی دارد، آیا مشتری می‌تواند قسمتی از یک بسته‌بندی بزرگ را درخواست کند. یکی دیگر از تعاریف بسته‌بندی ارائه سبد محصول به مشتری می‌باشد.
 6-People: افرادی که در سازمان با روند بازاریابی و فروش درگیر هستند چه آموزشهایی درباره هویت برند، محصول و سیاستهای فروش باید ببینند.
 7-Processes: فرآیند فروش و تحویل محصول چگونه خواهد بود.
 8-Payment: سیاستهای پرداخت و تسویه محصول چگونه می‌باشد و آیا برای مشتریان خاص برنامه‌های خاصی در نظر گرفته می‌شود.
 9-Physical Environment: ظاهر محیط شرکت، انبار، دفتر فروش، ظاهر و پوشش پرسنل درگیر با مشتری و یا حتی کامیون تحویل کالا باید به دقت مورد توجه قرار گیرد.

ویژگی‌های یک طرح بازاریابی موفق
 1-شفاف (Clear) : بدون هیچگونه ابهامی اقداماتی که باید انجام شود را بیان کند.
 2-کمی (Quantified) : خروجی‌های هر اقدام باید به طور کمی مشخص شود تا بتوان عملکرد آن را ارزیابی کرد.
 3-متمرکز (Focused) : باید در مقابل وسوسه شاخ و برگ دادن به اقدامات و طرح‌ها مقاومت کرد. همچنین طبق قانون 80-20 باید روی مشتریان و یا محصولات اصلی تمرکز بیشتری داشت.
 4-واقعی (Realistic) : باید قابل دستیابی باشد
 5-مورد پذیرش (Agreed) : افرادی که درگیر اجرای طرح بازاریابی هستند می‌بایست به آن معتقد بوده و در مقابل آن جبهه نگیرند.

 

اجزای یک طرح بازاریابی
برای یک شرکت کوچک طرح بازاریابی معمولا بصورت یک دفترچه مدیریت کسب و کار می‌باشد که شامل محصولات رقبا، سطح تقاضای محصولات یا خدمات در بازار و نقاط قوت و ضعف رقبا می باشد. این دفترچه معمولا بصورت زیر تدوین می‌گردد:
 1-شرح محصولات یا خدمات با جزئیات
 2-بودجه بازاریابی با احتساب هزینه‌های تبلیغات و سیاست‌های تخفیف فروش
 3-شرح جایگاه کسب و کار شامل مزایا و معایب بازاریابی شرکت و اطلاعات رقبا
 4-سیاست قیمت‌گذاری
 5-بخش‌بندی بازار (Market Segmentation)

برای شرکتهای متوسط و بزرگ ، اجزای اصلی طرح بازاریابی عبارتست از:
 1-خلاصه مدیریتی (Executive Summary)  
 2-تحلیل محیطی (Situational Analysis) 
 3-تحلیل SWOT 
 4-اهداف عینی و عملیاتی (Objectives) 
 5-استراتژی‌ بازاریابی
 6-برنامه اقدام (Action Plan) 
 7-پیش‌بینی‌های مالی
 8-شاخصهای کنترل و ارزیابی