اصول ده گانه سازمان تجارت منصفانه جهانی

به‌طور چکیده تجارت منصفانه دربرگیرنده مواردی چون: کسب‌وکار منصفانه، سیستم تجارت جهانی پایدار و فعالیت‌های اقتصادی شرافتمندانه بوده و ریشه در جنبش‌های عدالت خواهانه دارد. حجم مبادلات در تجارت منصفانه‌ با وجود نداشتن ضمانت اجرایی یا سازمان حقوقی در این سیستم، تنها بر پایه نیازهای متعالی انسان، ‌ به درستکاری و مشیت خداوند در بهروزی انسان‌ها در این مسیر، تنها در سال 2008 به 89/2 میلیارد یورو رسید. 
امروزه نقش تجارت منصفانه در پایداری اقتصاد خرد و کلان و اقتصاد بین کشور‌ها انکار ناپذیر است.  
تجارت منصفانه از اتحاد خودجوش جنبش‌های اجتماعی مختلف در کسب‌وکارهای گوناگون و در میانه قرن بیستم شکل گرفت.
 اگرچه آغاز سازمان یافته این جنبش‌ها را پایان جنگ جهانی می‌دانند، ولی جوهر انسانی آنها ریشه در سرشت پاک انسان برای ابراز و داشتن منش غمخوارانه برای دیگران، و تاریخی به درازای تاریخ بشریت دارد.

در این نوشتار بر آن هستیم نقش تجارت منصفانه را در تولید ملی مورد بررسی قرار داده و اصول ده گانه سازمان تجارت منصفانه جهانی،  (World Fair Trade Organization (WFTO چاپ سال 2013 را که در مرور نماییم.

 

اصل نخست: فرصت‌آفرینی برای تولیدکنندگان کم‌درآمد

کاهش فقر از طریق تجارت، بخش کلیدی اهداف سازمان‌ها را تشکیل می‌دهد. سازمان‌های عضو تجارت منصفانه جهانی، از تولیدکنندگان کم‌درآمد چه شرکت‌های کوچک خانوادگی یا تعاونی حمایت می‌کنند. این اصل به‌دنبال توانمند‌سازی آنها برای گذار از درآمد نامطمئن و فقر، به خودکفایی و ثروت است.

 اصل دوم: شفافیت و پاسخگویی
سازمان‌های عضو در مدیریت و روابط تجاری خود شفاف عمل می‌کنند. در برابر تمامی ذی‌نفعان پاسخگو بوده و به رعایت حساسیت و محرمانه بودن اطلاعات تجاری تهیه شده پایبند هستند. در فرآیند تصمیم‌گیری، برای همکاری بیشتر کارکنان، اعضا و تولیدکنندگان، این سازمان‌ها روشی مناسب و تعاملی را در پیش می‌گیرند. آنها تضمین می‌کنند که اطلاعات مورد نیاز برای تمامی شرکای تجاری فراهم، و کانال‌های ارتباطی در تمامی سطوح زنجیره تولید شفاف و باز است.

جایگاه ایران در 7 رکن بهبود تجارت

جایگاه ایران در 7 رکن بهبود تجارت براساس گزارش سازمان تجارت جهانی در سال 2014 میلادی بررسی شد

«توانمندسازی تجاری» موضوعی است که سازمان تجارت جهانی در گزارشی وضعیت 138 کشور را با بررسی شاخص‌هایی در سال 2014 مورد توجه قرار داده که در این میان ایران رتبه 131 را کسب کرده است. براساس این گزارش کشورهای مورد بررسی 8/98 درصد تولید ناخالص داخلی جهان و 3/98 درصد از تجارت کالاهای جهان را در اختیار دارند. از نظر شاخص توانمندسازی میانگین نمره ایران از بین 7 نمره (7 شاخص مورد بررسی) 3 است. ایران با این امتیاز در بین کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه ضعیف‌ترین رتبه را به خود اختصاص داده است.

شاخص توانمندسازی تجاری به صورت کلی به بررسی رقابت‌پذیری در صادرات، توسعه بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری خارجی، یکپارچگی بازارها و رشد اقتصادی کشورها می‌پردازد و سازمان تجارت جهانی برای بررسی آن 7 رکن و شاخص مشخص را مورد بررسی قرار می‌دهد. این شاخص‌ها شامل دسترسی به بازارهای داخلی، دسترسی به بازارهای خارجی، کارآیی و شفافیت ترتیبات اداری در مرزها، قابلیت و کیفیت زیرساخت‌های حمل‌ونقل، کیفیت خدمات حمل‌ونقل، دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات و محیط عملیاتی است. براساس گزارش سازمان تجارت جهانی، ایران از نظر شاخص دسترسی به بازارهای داخلی در جایگاه 138، دسترسی به بازارهای خارجی در رتبه 133، کارآیی و شفافیت ترتیبات اداری در مرزها در جایگاه 119، زیرساخت‌های حمل‌ونقل در رتبه 65، کیفیت خدمات حمل‌ونقل در رتبه 90، زیرساخت‌های فناوری اطلاعات در جایگاه 103 و از نظر محیط عملیاتی در پله 125 جهان قرار دارد. ایران به‌عنوان یک کشور در حال توسعه، تاثیرپذیری زیادی از تجارت خارجی خود داشته است؛ به‌ویژه از این جهت که در فرآیند تولید داخلی، کالاهای وارداتی نقش عمده‌ای را ایفا می‌کند. بالا بردن سطح تولید و رقابتی کردن اقتصاد، در سایه شناسایی ساختار بازرگانی خارجی و تبیین ارتباط آن با ویژگی‌های تولیدی امکان‌پذیر است. هما شریفی، دبیر کمیسیون مدیریت واردات اتاق بازرگانی ایران در گزارشی که از سوی این کمیسیون آماده شده، ترکیب کالاهای صادراتی، وارداتی، همچنین سهم واردات ایران را در عرصه جهانی مورد بررسی قرار داده است. این گزارش حاکی از آن است که با وجود عدم صادرات قابل توجه در عرصه جهانی، جایگاه صادرات ایران در دنیا بهتر از وضعیت واردات است و سهم حضور ایران در تجارت خارجی در صادرات دو برابر سهم واردات است. همچنین ترکیب کالاهای صادراتی بازگوکننده این مطلب است که تولیدات ایران تنها در مرزهای کشور قابل استفاده است و با وجود حمایت‌هایی که از تولیدات کشور به عمل آمده ایران نتوانسته تولید محصولات رقابت‌پذیر صادراتی داشته باشد.

الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO ) و شیوه پیوستن ایران

---

محسن رنانی : در تفکر ما نسبت به جهانی شدن یک خطای استراتژیک رخ داده و آن این است که ما جهانی شدن را یک بخشی از سیاست نظام سلطه انگاشته‌ ایم و پیوستن به اقتصاد جهانی را پذیرش نظام سلطه تعبیر می کنیم.

---

محسن رنانی: قرار است که در باب یکی از جدی‌ترین مسائل ده سال آینده ایران گفت‌و‌گو کنیم. گرچه این موضوع می بایست در ده سال گذشته هم  جدی‌ترین مساله ایران بوده باشد اما از آنجا که  ده سال گذشته را به مناقشه اتمی گذراندیم پس شاید در ده سال آینده موضوع اول ایران باید مساله الحاق ایران به سازمان تجارت جهانی (WTO ) و شیوه پیوستن ایران باشد.

البته قرار نیست درباره نقاط ضعف و قوت پیوستن صحبت کنیم و  مضرات یا منافع پیوستن را بررسی کنیم . چرا که  در این باره مطلب زیاد گفته شده و مقالات زیادی منتشر شده است. شکی نیست که با الحاق ایران  به سازمان تجارت جهانی امواج ویرانگری وارد اقتصاد ما خواهد شد، اما از رویارویی با این امواج گریزی نیست بهتر است که این امواج ویرانگر را شناخته و با برنامه ریزی لازم مدیریت کنیم. با توجه به ترکیب سرمایه گذاری خالص که در سال های گذشته در کشور داشته ایم قاعدتا به هنگام الحاق با مشکلاتی روبه رو خواهیم  شد و در این باره شکی نداریم. سرمایه ‌گذاری خدماتی که بخش اعظم سرمایه‌گذاری‌های ما را تشکیل داده،در قاعده ی جدید نمی‌تواند هیچ کمکی به ما بکند.

از طرف دیگر با ساختار کنونی صنعتی ‌مان، ما با امواجی از ورشکستگی و بیکاری هم روبه‌ رو خواهیم شد. در حال حاضر می توانیم فهرستی  از خسارت‌ها را تنظیم کنیم اما به این نکته توجه کنید که در عین حال می شود فهرستی هم از منافعی را داشته باشیم که در شرایط جدید به دست خواهیم آورد.

هر یک از دستاوردهای بشر با منفعت ها و سودهای همراه بوده است حتی جنگ جهانی دوم هم با وجود این که هزینه های سنگینی داشت اما منافع سرشاری نیز را عاید جامعه جهانی ساخت.