سازمان عبارت است از جمعی از افراد که برای تحقق اهداف معین باهم همکاری میکنند.[1] واژه کارآفرینی از کلمه فرانسوی Entreprenedre به‌معنای متعهد شدن نشأت گرفته است. بنابر واژه‌نامه دانشگاهی وبستر، کارآفرین کسی است که متعهد میشود مخاطره های یک فعالیت اقتصادی را سازماندهی، اداره و تقبل کند.[2] یکی از مهمترین و معروف‌ترین تعاریف کارآفرینی در متون مدیریتی، کارآفرینی را روش ادارهای که فرصت‌ها را بدون در نظر گرفتن منابع موجود و قابل کنترل فعلی، تعقیب میکند؛ معرفی کرده است.[3]
تا اوسط دهه 1970، کارآفرینی همچون یک رفتار مدیریتی تلقی میشد و در همین سطح نیز مورد مطالعه قرار می‌گرفت. با مطرح شدن رویکرد اقتضائی در مسیر تعاریف کارآفرینی و در نظر گرفتن آن به‌عنوان تابعی از شرایط بافتی و محتوایی (محیط اقتصادی و اجتماعی فعالیت فرد یا سازمان) کارآفرینی به‌عنوان یک استراتژی نوین در شرکت‌های بزرگ برای دستیابی به نوآوری، موفقیت، رشد و بقا و دیگر مزایا مطرح گردید. همراه با ابداع واژه کارآفرینی سازمانی توسط پینکات (Gifford Pinchot)[4] در سال 1985 انواع مدل‌های ایجاد کارآفرینی در سازمان و تبدیل سازمان‌ها به سازمان‌های کارآفرینانه ارائه گردید و عوامل سازمانی محدودکننده یا تسهیل‌کننده این روند مورد مطالعه قرار گرفت.[5]
عوامل گرایش به کارآفرینی
امروزه عواملی سبب شدهاند تا گرایش به کارآفرینی در استراتژی شرکتها (یا سازمان‌ها) شدیدا مورد تأکید قرار گیرد. این عوامل عبارتند از:
· افزایش سریع پیدایش رقبای جدید، حتی در صنایعی که در زمینه فناوریهای پیشرفته فعالیت دارند؛
· سرعت زیاد نوآوری و ارائه محصولات جدید در بازار و اهمیت حیاتی نوآوری در شرکتها و سازمان‌ها؛
· عدم پاسخ‌گویی شیوههای سنتی مدیریت به تحولات سریع، با توجه به حرکت سریع محیط فعالیت شرکتها و سازمان‌ها به‌سوی پیچیدگی و عدم پایداری؛
· آشنایی بیش از پیش مدیران با پدیده کارآفرینی؛
· خروج نیروهای نخبه و شایسته از سازمان‌ها به‌منظور کارآفرینی مستقل؛[6]
· عوامل دیگری مانند رقابت بینالمللی، کوچک‌سازی شرکت‌های بزرگ و میل کلی به بالا بردن بازدهی و بهرهوری.[7]
انواع کارآفرینی[8]
به‌طور کلی ادبیات کارآفرینی نشان میدهد که کارآفرینی در سه زمینه یا قالب زیر شکل می گیرد:
1. سازمان کارآفرین یا کارآفرینی شرکتی (Corporate Entrepreneurship)؛ در این قالب سازمان، طی فرآیندی به سازمانی بدل میشود که همه کارکنان میتوانند در نقش کارآفرین انجام وظیفه کنند و تمام فعالیتهای کارآفرینانه فردی و گروهی، به‌طور مستمر، سریع و راحتتر در سازمان مرکزی یا شرکت‌های تحت پوشش به ثمر برسند.
2. کارآفرینی سازمانی (درون‌سازمانی) (Entrepreneurs)؛ فرآیند کارآفرینی توسط کارآفرینانی که در یک سازمان سنتی و بوروکراتیک (دیوان‌سالار) تا به ثمر رسیدن فعالیت کارآفرینانه، فعالیت میکنند، انجام میشود. کارآفرین سازمانی فردی است که در سازمان‌ها همچون یک کارآفرین مستقل فعالیت می‌نماید و فعالیت وی ایجاد واحدهای جدید در سازمان، ارائه محصولات خدمات و فرآیندهای جدید است که شرکتها را به‌سوی رشد و سودآوری سوق میدهد.
3. کارآفرینی مستقل (Independent Entrepreneurship)؛ در این نوع کارآفرینی، فرآیند کارآفرینی تا به ثمر رسیدن فعالیت کارآفرینانه توسط کارآفرین [یک یا چند نفر] به‌صورت مستقل پیموده میشود.
کارآفرینی به‌عنوان پدیده‌ای نوین در اقتصاد،نقش موثری را در توسعه و پیشرفت اقتصادی کشورها ایفا میکند.امروزه کارآفرینی در اقتصاد رقابتی و مبتنی بر بازار،دارای نقش کلیدی است،به عبارت دیگر در یک اقتصاد پویا،ایده‌ها،محصولات و خدمات همواره درحال تغییر می‌باشند و در این میان کارآفرین است که الگویی برای مقابله و سازگاری با شرایط جدید را به ارمغان می‌آورد.بنابراین در یک گستره وسیع و در یک تعامل چندسویه،کارآفرینی نقش تعیین‌کننده‌ای را در زندگی نوین بشر ایفا میکند،از این‌رو آشنایی با مفاهیم و تعاریف و ابعاد مختلف آن به همراه شناخت موانع و راهکارهای مرتفع کردن آنها می‌تواند در نهادینه شدن کارآفرینی و فرهنگ آن در هر جامعه‌ای راهگشا باشد.